Fake news en toch betrouwbaar

Openheid van zaken geven als overheid is een groot goed. Maar: dat kan alleen als je je informatiehuishouding op orde hebt. Als je ervoor zorgt dat je informatie duurzaam toegankelijk is. Hoe je dat doet? Door te archiveren. Maar dan wel archiveren 3.0. Medewerkers van het Nationaal Archief schrijven vanaf nu regelmatig een blog waarin zij ingaan op alle aspecten van duurzame toegankelijkheid.
Deze keer: Suzi Szabo over het begrip betrouwbaarheid van informatie.

De commotie over echt en nep nieuws en de consequenties daarvan voor de samenleving en de democratie neemt alleen maar toe. De afgelopen weken laaide de discussie weer op. De een, in dit geval brigade-generaal Rietdijk van het Ministerie van Defensie, uitte zijn zorgen over de dreiging van fake news. Rietdijk stelde voor dat de overheid pro-actief met de media zou moeten samenwerken om desinformatie van nieuws te ontkrachten. Terwijl de ander, in dit geval NOS, zei dat het allemaal wel meevalt met de impact en reikwijdte van fake news in Nederland. Maar in alle discussies over dit onderwerp is echter een aspect dat onderbelicht blijft: de betrouwbaarheid van de informatie an sich.

Het belang van de wetenschap dat informatie echt of nep is, waar of niet waar, moge duidelijk zijn. Maar met zowel echt als nep nieuws kun je als gebruiker zijnde alleen iets, als de informatie ook betrouwbaar is. Met andere woorden: om een oordeel te kunnen vormen over het waarheidsgehalte van informatie, is het nodig te weten of de status van de informatie ook betrouwbaar is.

Bewijsmateriaal vernietigd
Met betrouwbaarheid bedoelen we dat je er als raadpleger van informatie – zeker overheidsinformatie – van op aan moet kunnen dat de informatie die je ziet overeenkomt met hoe de maker het bedoeld heeft. Dus dat het de juiste versie betreft bijvoorbeeld, of dat de informatie niet ongeautoriseerd is gewijzigd. Je kunt erop vertrouwen dat alle  informatie die er moet zijn ook daadwerkelijk beschikbaar is en niet bijvoorbeeld te vroeg is vernietigd. Denk aan de politie die via een nepprofiel op Facebook infiltreerde in een terroristisch netwerk. Dat Facebook-profiel werd te vroeg verwijderd. De online gevoerde gesprekken met verdachten konden daarom niet meer als bewijsmateriaal in de rechtszaal worden gebruikt.

Laat fictie geen werkelijkheid worden
Anders dan boeken en films vaak doen vermoeden, is de betrouwbaarheid van informatie meestal niet opzettelijk maar per ongeluk in het geding. Wil je dat voorkomen? Wil je de betrouwbaarheid van informatie garanderen? Maak je informatie dan duurzaam toegankelijk. Waarom en hoe? Lees daarover meer in het vervolg van deze serie, of kijk op de DUTO-wiki.

Suzi Szabo is adviseur digitale archivering en houdt zich onder andere bezig met de ontwikkeling en implementatie van DUTO. DUTO staat voor de kwaliteitseisen Duurzaam Toegankelijke Overheidsinformatie.