Hoe gaat het met ROUTE-TO-PA?

Actiehouders bloggen over hun actiepunt

Hoe staat het ervoor met de actiepunten uit het Actieplan Open Overheid 2016-2017. Op 11 april bespraken de actiehouders de stand van zaken van de negen actiepunten. Via een reeks gastblogs vertellen ze op open-overheid.nl nog iets uitgebreider hoe het ervoor staat. Vandaag blogt Erna Ruijer, postdoctorale onderzoeker Bestuurs- en Organisatiewetenschap Universiteit Utrecht, over actiepunt 3: ROUTE-TO-PA.

Het gebruik van open data stimuleren
De verwachtingen rondom open overheidsdata zijn hoog gespannen. Open data kunnen bijdragen aan transparantie, innovatie en economische groei. Op overheidsportals verschijnen dan ook honderden soms wel duizenden datasets. Maar veelal is het gebruik van deze datasets nog beperkt. Ook is niet altijd duidelijk wie de datasets gebruiken en aan welke datasets gebruikers nu precies behoefte hebben.

Het Europese open data project ROUTE-TO_PA beoogt het gebruik van open data te stimuleren. Hiertoe worden online tools ontwikkeld die gebruikers helpen om voor hen relevante open data te zoeken en te analyseren. Ook faciliteren de tools discussies rondom open data en maken de tools co-creatie van datasets mogelijk.

Binnen het ROUTE-TO-PA project heeft de Universiteit Utrecht de afgelopen twee jaar samengewerkt met de Provincie Groningen. Om het gebruik van open data te stimuleren zijn de mogelijkheden van open data als instrument voor maatschappelijk vraagstukken in Groningen verkend, waarbij gezamenlijk leren centraal staat.

Het uitgangspunt in Groningen was de maatschappelijke opgave leefbaarheid. De participatieve aanpak – waarbij burgerinitiatieven op het gebied van leefbaarheid vanaf het begin van het project betrokken werden – bestond de afgelopen twee jaar uit vier hoofdactiviteiten:

1) Het in kaart brengen van de beginsituatie
Om de beginsituatie in Groningen te verkennen vond er een kick-off workshop plaats met beleidsmedewerkers, open data specialisten en stakeholders. Tijdens deze workshop werden uitdagingen rondom open data in kaart gebracht en werd besproken hoe dit opgelost zou kunnen worden. Enkele genoemde uitdagingen waren het gebrek aan best practices, het vinden van een geïnteresseerde gebruikersgemeenschap, beperkte steun binnen de organisatie en weerstand omdat open data extra werk op levert. Daarnaast werd  bijvoorbeeld het gebrek aan toegang en gebruiksvriendelijkheid voor gebruikers genoemd. Ook werd geïnventariseerd aan welke informatie participanten behoefte hebben en welke social interacties tussen gebruikers en aanbieders wenselijk zijn. Deze behoeften dienden als input voor het design van de ROUTE-TO-PA tools.

2) Het ontwikkelen van scenario’s op basis van concrete vraagstukken
Na de workshop is er een projectwerkgroep opgericht waarin open data specialisten, beleidsmedewerkers, vertegenwoordigers van burgerinitiatieven en onderzoekers samenwerken.  De projectgroep heeft in een aantal bijeenkomsten twee scenario’s ontwikkeld, gebaseerd op vragen van de burgerinitiatieven: één over gezondheidszorg en één over de circulaire economie. Vervolgens is gekeken aan welke informatie er behoefte is en hoe open data aan deze vraagstukken kunnen bijdragen. De afstemming tussen aanbieders en gebruikers leidde tot belangrijke inzichten. Gebruikers realiseerden zich dat het stellen van de juist informatievraag ingewikkeld is en aanbieders realiseerden zich dat de huidige openbare datasets niet bijdroegen aan de vraagstukken van  de gebruikers. De projectgroep testte daarnaast de ROUTE-TO-PA tools. Dit leverde nieuwe input op om de tools verder te verbeteren.

3) Population Decline Challenge
Tijdens een van de projectgroep bijeenkomsten werd duidelijk dat er extra capaciteit nodig was om relevante data te zoeken, te analyseren en gebruiken. Daarom werden er studenten geworven voor een Population Decline Challenge. Tijdens de Challenge werkten studenten vijf weken lang samen met medewerkers van de provincie en van de burgerinitiatieven  om oplossingen en inzichten te bedenken voor de twee scenario’s. Op basis van open data. Open data als uitgangspunt was nieuw voor de studenten, dus zij leerden hier veel van. Tegelijkertijd bleek tijdens de Challenge, dat de beschikbare en relevante data verspreid zijn over verschillende organisaties, dat de data vaak te algemeen zijn en niet relevant voor de lokale scenario’s of dat de databestanden dusdanig groot zijn dat het lastig is om er relevante informatie uit te filteren. Bovendien was de online interactie tussen de verschillende groepen deelnemers uiteindelijk beperkt. Onder andere vanwege tijdsgebrek bij de medewerkers.

4) Discussie binnen de organisatie op gang brengen
Na de Challenge is er een bijeenkomst bij de Provincie georganiseerd waar de resultaten van de Challenge besproken werden. De directeur van het beleidsterrein binnen de organisatie was ook aanwezig. De inzichten en suggesties van de studenten op basis van open data werden zowel door de stakeholders als door de medewerkers van de provincie gewaardeerd. De Challenge gaf de mogelijkheden van open data aan, maar gaf ook het inzicht dat er voor de scenarios meer kwalitatieve datasets nodig zijn en dat communicatie tussen gebruikers en aanbieders essentieel is.

What’s next?
Een volgende stap is het opschalen van het project van een kleinschalige Challenge naar een groter evenement, voor meer gebruikers en aanbieders rondom meerdere scenario’s. Hiertoe zullen meer open datasets verzameld moeten worden en is voldoende menskracht en middelen binnen de organisatie nodig om slagvaardig te kunnen handelen. En om impact te creëren! Ondanks dat er stappen zijn gemaakt in het vergroten van de steun binnen de organisatie, is voor het organiseren van een dergelijk evenement sterkere verticale en horizontale steun nodig. Het is de vraag of de organisatie van een dergelijk evenement binnen het laatste projectjaar nog te realiseren is.

Open data heeft potentie, maar het project in Groningen laat ook zien dat er nog diverse uitdagingen overwonnen moeten worden om het gebruik van open data verder te stimuleren en impact te kunnen genereren. In Groningen is gekozen voor een participatieve aanpak, een bottom-up approach. De vraag is of dit voldoende is, en of een sterkere top-down benadering vanaf het begin zou helpen om weerstand te verminderen.