“Open Schiedam geeft antwoord op wat voor een type overheid wij zijn.”

Maak kennis met het actiepunt Pioniersnetwerk Open Overheid voor Gemeenten

Van 2018 tot en met 2020 wordt het derde Actieplan Open Overheid uitgevoerd. In het nieuwe Actieplan, dat het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) coördineert, tref je een verscheidenheid aan onderwerpen en actiehouders. Wij spraken alle actiehouders om een beeld te krijgen van de actiehouders en hun actiepunten: wie zijn ze en wat willen ze bereiken?

Het tiende interview uit onze interviewreeks gaat over het actiepunt Pioniersnetwerk. Hierover spraken we met actiehouder Marijn Kuitert van de gemeente Schiedam.

Wat betekent een ‘Open Overheid’ voor jou?
Een Open Overheid voor mij is een overheid die niet meer vanuit zichzelf redeneert. Het is een onderdeel van een groter geheel, en dus niet de zender of bepaler.

Het hele ‘van binnen naar buiten’ en al die termen impliceert altijd een grens of een lijn tussen de overheid en de ‘burger’. Het moet in elkaar overgaan. Een Open Overheid is een overheid die zich flexibel en wendbaar opstelt en een plek inneemt in de samenleving. Het moet een logisch onderdeel worden van de huidige samenleving.

Hoe zijn jullie daar met Open Schiedam mee bezig?
De raad heeft eind 2017 de visienota Open Schiedam vastgesteld. Open Schiedam geeft antwoord op wat voor een type overheid wij zijn en hoe we ons verhouden tot de stad. Dit vertaalt zich naar de verschillende rollen die we hebben als gemeente en hoe we flexibel kunnen schakelen tussen deze rollen. Niet alleen als organisatie, maar ook als raad en bestuur. We zijn immers niet altijd dezelfde overheid: de ene keer gaan we voor maatwerk, de andere keer handhaven en controleren we juist. Of we laten het aan de stad over en faciliteren. Het kunnen schakelen tussen deze rollen zorgt ervoor dat we aansluiten op de samenleving en dat we een wendbare organisatie zijn die niet alleen mee kan, maar ook op de toekomst is voorbereid. Hierdoor willen en kunnen we het maatschappelijke verschil blijven maken.

“Door open te staan voor vernieuwing en initiatieven in de stad benut de gemeente kansen en maakt zij gebruik van de kracht uit de samenleving.”

Daarnaast werken we er naartoe dat Schiedammers een zo groot mogelijke invloed krijgen bij het opstellen en realiseren van de doelen in de stad en de wijken. Door open te staan voor vernieuwing en initiatieven in de stad benut de gemeente kansen en maakt zij gebruik van de kracht uit de samenleving. Deze ambitie heeft geleid tot ‘Samenwerken in Schiedam’, dat moet uitmonden in Schiedams participatiebeleid dat van en voor de stad is en zorgt voor een betere samenwerking met de stad. Het bijzondere hieraan is dat we ervoor gekozen hebben om de dagelijkse praktijk van de Schiedammers centraal te stellen. Gewoon actief: doen, experimenteren en daarvan leren. Alle ervaringen worden geëvalueerd en wat we ervan geleerd hebben delen we met de stad en de organisatie.

Een proces van collectief leren dus. Zo worden we steeds beter in het samenwerken en komen we erachter hoe samenwerken in Schiedam het beste werkt. Dat schrijven we op in een visie op samenwerken, die eind 2021 gereed is.

Hoe sluit het actiepunt Pioniersnetwerk Open Overheid hierbij aan?
Het is voor mij een onderdeel van het experimenteren. Er gebeurt super veel in het land en iedereen is met mooie dingen bezig. We zijn alleen geneigd om het wiel opnieuw uit te willen vinden. We moeten elkaar juist gaan versterken door te kopiëren en te inspireren.

Ook moeten we gaan versnellen als overheid, we lopen achter. Door met elkaar in contact te komen en dingen van elkaar over te nemen gaan we samen deze achterstand inhalen. Dit is alleen mogelijk als je samenwerkt en van elkaar leert, wat ik met het pioniersnetwerk wil bereiken.

Je zegt dat de houding van de overheid moet veranderen, hoe zie je dit voor je?
Het begint bij realiseren dat de rol van de overheid niet alleen verandert, maar eigenlijk al is veranderd. Ik denk dat dat veraf staat van waar je in de praktijk mee bezig kan zijn.

“Een open overheid is veel meer dan alleen het aansluiten en gebruikmaken van nieuwe technologische ontwikkelingen.”

Een Open Overheid roept veel filosofische vragen op. Wat is een democratie? En hoe moeten we met elkaar samen leven? Alleen het openstellen van informatie maakt ons nog niet een Open Overheid. Je moet ook gesprekken faciliteren, het contact met de burger zoeken en je houding veranderen. Een Open Overheid is veel meer dan alleen het aansluiten en gebruikmaken van nieuwe technologische ontwikkelingen.

Er zijn twee bijeenkomsten geweest, hoe wordt hier op gereageerd door anderen?
We zijn blij verrast door het aantal aanmeldingen, de bijeenkomsten zijn ook goed bezocht. Er is blijkbaar een behoefte aan een pioniersnetwerk. Het is moeilijk om na twee bijeenkomsten te zeggen of mensen hierdoor ook geïnspireerd zijn. We moeten nog een vorm vinden waarin we niet de hele tijd aan het zenden zijn, maar ook het gesprek tussen de betrokken organisaties bevorderen. De volgende keer wordt het weer door iemand anders georganiseerd en dan moeten we even kijken welke vorm het beste werkt.

In mijn ideale wereld wil ik na vijf bijeenkomsten opgebeld worden en horen dat iemand vier nieuwe ideeën tot uitvoering kan brengen. Dat we met elkaar in contact komen en elkaar ook praktische handvatten kunnen bieden. Zowel de goede als de slechte ervaringen met elkaar delen, daar leer je ook van!

Wat zijn de komende stappen van het actieplan?
Het onderwerp participatie staat bij gemeenten hoog op de agenda. Daarom wordt er op veel fronten hard gewerkt aan beleid rondom participatie. De afgelopen acht weken werden bij diverse gemeenten beleidsdocumenten opgeleverd. Binnenkort organiseren we daarom een bijeenkomst, waarbij we met elkaar deze beleidsdocumenten gaan bestuderen en bediscussiëren. Het is belangrijk om van elkaar te leren en elkaar te inspireren om zo tot passend beleid te komen. In het eerste kwartaal van 2020 wordt een grote bijeenkomst georganiseerd.

De komende jaren moeten we steeds na een aantal bijeenkomsten evalueren of we nog de goede kant op gaan. Zoniet, dan moeten we de richting veranderen. Het is moeilijk te zeggen wat we specifiek gaan doen, want we weten nog niet wat de komende bijeenkomsten en evaluaties ons gaan brengen.

Wie zouden jullie willen activeren?
Ik ben op zoek naar mensen die worstelen in hun eigen organisatie. Personen die pioniers zijn en een Open Overheid naleven en die verder willen kijken buiten hun eigen organisatie. Als ze inspirerende sprekers hebben, tips en trucs, of prikkelende casussen: iedereen is welkom.

Wat zijn de gevolgen van dit actiepunt? Wat gaat het opleveren?
Een grote groep ambtenaren en belangstellenden de erkenning geven dat ze niet voor niks hard aan het werk zijn. Dat ze er niet alleen voor staan. Dat wat zij aan het doen zijn, dat dát de juiste richting is en dat het ook echt zin heeft. Dat hun eigen zingeving bevestigd wordt en het ze de energie geeft om hier mee door te gaan. En dat zij in hun organisatie dingen teweeg kunnen brengen omdat ze praktische kennis hebben opgedaan in het netwerk. Dit levert draagvlak voor je eigen ideeën binnen en buiten de organisatie op.

“Iedereen die een Open Overheid belangrijk vindt mag mee doen.”

Is het alleen maar voor gemeenten?
We willen niemand uitsluiten, dus iedereen die een Open Overheid belangrijk vindt mag mee doen. Wij denken dat je juist als gemeente veel kunt leren van andere organisaties.

Wat zijn de uitdagingen bij het opzetten van een netwerk?
Aanvankelijk is de grootste uitdaging de toewijding van de deelnemers: willen zij hier de noodzakelijke tijd en energie in steken. Het moet zo inspirerend zijn dat je de drang voelt erbij te moeten zijn en het niet wilt missen. Dit proces heeft tijd nodig.

We moeten de juiste mensen en sprekers binnenhalen voor inspirerende sessies en bijeenkomsten. Maar, de juiste personen binnen een organisatie moeten aanhaken. Dit zijn de mensen die verandering teweeg kunnen brengen binnen hun eigen organisatie.

Hoe je alle verschillende partijen gaat bedienen is een lastige vraag en een grote uitdaging. Het netwerk moet ervoor zorgen dat het alle lagen in een organisatie kan vertegenwoordigen. Het moet niemand uitsluiten, maar juist iedereen erbij betrekken.

Wat willen jullie de lezers meegeven?
We zien nu heel veel open data en dat is makkelijk om je over te buigen. Dit maakt het heel tastbaar en meetbaar waardoor je kunt zeggen: ik ben open. Dit biedt echter nog niet de oplossing voor de veranderende samenleving, waar juist de uitdaging ligt.

“Met alleen open data kom je er niet.”

Bij Open Schiedam zijn we met vier thema’s bezig:

1. Versterken van de lokale democratie
2. Datagedreven sturing
3. Participeren in de samenleving
4. Openbaar zijn

In mijn optiek is dit wat een Open Overheid moet zijn voor gemeenten. Met alleen open data kom je er niet.

Deze thema’s willen we allemaal bij elkaar brengen in het pioniersnetwerk Open Overheid. Wij weten ook nog niet alles maar willen graag samen met anderen nadenken over hoe we een Open Overheid in de toekomst willen vormgeven en hoe we elkaar daarin kunnen versterken.