“Ik wil een gemeente die deelt en betrekt”
Wethouder Patrick van Lunteren vertelt over Breda Begroot, een experiment waarbij inwoners invloed kunnen uitoefenen op waar het geld van de gemeente naar toe gaat. Breda Begroot is een burgerbegroting, een vorm van financiële transparantie die sterk in de belangstelling staat. Daarom stelden we deze Bredase wethouder vooral veel vragen over dit bijzondere experiment.
Wat doe je zelf aan aan Open Overheid?
Ik vraag mezelf steeds af hoe Breda online en offline zo veel mogelijk met inwoners kan delen en hoe Breda zo veel mogelijk mensen kan betrekken bij beleidsvorming en uitvoering van het bestuur. Ik wil een gemeente die deelt en betrekt. Dat is voor mij de kern van Open Overheid.
“Betrekken betekent voor voor mij ook samen doen.”
Hoe past Breda Begroot daarbij?
Via Breda Begroot en Het Geld van Breda delen we de begroting en betrekken we inwoners bij begrotingskeuzen. Daarbij vind ik het belangrijk dat de begroting van Breda voor iedereen begrijpelijk is. Dat betekent duidelijke taal en zo veel mogelijk zichtbaar maken, bijvoorbeeld met een infographic. Met een begroting in Jip en Janneke taal willen we meer inwoners dan anders bereiken.
Breda Begroot is trouwens veel meer dan bewoners betrekken bij de begrotingskeuzen. Sterker: wij laten inwoners zelf kiezen waar Breda een deel van het geld aan besteedt. Dit jaar doen we dat in de wijk Princenhage en Prinsenbeek. En volgend jaar doen we dat voor geheel Breda. ‘We’ zijn in dit geval de gemeente en de Bredase gemeenschap samen. Ik zie het als een gezamenlijk avontuur, een gezamenlijke reis. Inwoners maken daarin keuzes die net zo belangrijk zijn als de gemeentelijke keuzes. En ‘betrekken’ betekent voor voor mij ook ‘samen doen’, bijvoorbeeld in de vorm van wijkdeals met inwoners waarbij we bijvoorbeeld afspreken dat er een extra speeltuin komt in ruil voor een stukje groenonderhoud door de bewoners zelf.
“Als we door Breda Begroot de taal horen waarin mensen elkaar dingen uitleggen dan kunnen we daar als gemeentebestuur alleen maar van leren.”
Waarom vind je Breda Begroot belangrijk?
De mensen zijn mondiger geworden, kritischer geworden. De houding naar de overheid is veel sceptischer dan voorheen. We worden als bestuurders regelmatig van willekeur beticht. De negatieve houding groeit. En met de mondige burger die toch overal wel zijn of haar informatie weet te vinden kun je daar maar beter met Breda Begroot op inspelen. Door als gemeente open te zijn over wat we doen en wat het kost en hen vervolgens te betrekken zet je mensen centraal. Dat zit in mijn aard en in de aard van mijn partij, de Socialistische Partij (SP). En los daarvan: de gemeente is er toch sowieso voor de mensen in de stad? Voor hen doen we het toch? Zo bezien heeft de Bredase gemeente er recht op om mee te denken en te doen met de gemeente Breda. Als er op deze manier een breder begrip, draagvlak of zelf legitimatie van beleid ontstaat dan ben ik dik tevreden. En als we door Breda Begroot de taal horen waarin mensen elkaar dingen uitleggen dan kunnen we daar als gemeentebestuur alleen maar van leren.
Waarom koos Breda voor pilots in de wijk Princenhage en het dorp Prinsenbeek?
Deze wijken waren meteen enthousiast en het zijn al heel goed georganiseerde wijken met veel actieve inwoners. Dan kunnen we daarop voortbouwen en van hen leren. Ik hoop dat iedere wijk een heel verschillende aanpak kiest, zodat we daar weer van kunnen leren.
“Met de mondige burger die toch overal wel zijn of haar informatie weet te vinden kun je daar maar beter met Breda Begroot op inspelen.”
Welk beeld heb je zelf van de wijze waarop inwoners straks invloed op de begroting kunnen uitoefenen?
Ik heb het beeld van een markt waar inwoners zelf een boodschappenmandje krijgen. De gemeente heeft daar al van alles ingestopt, maar dat kunnen inwoners dan voor een deel terugleggen en er andere boodschappen terug indoen. Ik zie voor me dat inwoners dat in groepjes doen en met elkaar in gesprek gaan. Ze wikken en wegen. Dus waarom wel die wipkip en niet die boom of andersom? Of waarom wel het buurthuis open terwijl we het geld ook aan armoedebestrijding kunnen besteden of andersom? En de inwoners beslissen uiteindelijk zelf. Dit proces met de mandjes wil ik dan zowel online als offline doen.
Op welk deel van de begroting kunnen inwoners straks zelf invloed uitoefenen?
Dat weet ik nog niet precies. Van de 600 miljoen euro is heel veel wettelijk verplicht, zoals uitkeringen, of het zit in juridische contracten. Daar kunnen we niet aankomen. Bij elkaar blijft er dan ongeveer 250 miljoen euro over dat inwoners anders kunnen besteden. Het is echter aan de wijken zelf waar ze over willen praten: van de stoeptegels tot aan de armoedebestrijding. Of vooral de buitenruimte, de speeltuinen, fietspaden of voetgangersoversteekplaatsen. Zo open wil ik het aanpakken.
Welke belofte doe je aan de inwoners over Breda Begroot?
Als we met elkaar het proces van wikken en wegen doorgaan en de wijk wil andere keuzes maken, dan gaat dit ook echt zo gebeuren in het jaar daarna. Afspraak is afspraak.
“Met een begroting in Jip en Janneke taal willen we meer inwoners dan anders bereiken.”
Welke tips heb je voor wethouders in andere steden en dorpen die net als Breda met een burgerbegroting aan de gang willen?
- Weet waarom je het doet! Samen denken, samen beslissen en/of samen doen?
- Betrek de gemeenteraad in een vroeg stadium. De raad heeft nog steeds het budgetrecht.
- Leer van andere steden met een burgerbegroting of andere vormen van Financiële transparantie, bijvoorbeeld Deventer, Oldebroek, Amsterdam, Amersfoort en Antwerpen.
- Pas op dat je het proces gezamenlijk houdt, dus als wethouder niet alles inhoudelijk volledig dichttimmeren.
- Zorg dat binnen de gemeente niemand zich bedreigt hoeft te voelen of in zijn positie aangetast.
- Zorg dat inwoners de juiste verwachting hebben van de burgerbegroting.
- Je kunt alleen voorop lopen als je gevolgd wordt. Dus waardeer de voorlopers in de ambtelijke organisatie en zorg dat zij de rest meekrijgen.
- Betrek naast de inwoners ook kennisinstellingen, ondernemers en andere groeperingen.
Als wethouder probeer ik werkelijk zo veel en zo vaak mogelijk open te zijn. Maar daar zitten soms grenzen aan. Een zorgvuldig proces betekent volgens mij ook dat het college geen belangen van derden schaadt of de onderhandelingspositie van de gemeente ondergraaft.
“Als er begrip, draagvlak of zelfs legitimatie voor beleid ontstaat dan ben ik dik tevreden.”
Ik zie in hetgeldvanbreda.nl dat er jaarlijks bijna 20 miljoen euro voor Open Overheid op de begroting staat. Wat doet Breda aan Open Overheid?
Breda Begroot is wat mij betreft het paradepaardje van onze nieuwe bestuursstijl. We willen als college vol vertrouwen, positief, transparant, open en ‘met mensen’ in plaats van ‘over mensen’ zijn. De maatschappelijke ontwikkelingen zijn daarbij leidend. De dynamiek van vandaag vraagt om een toegankelijk bestuur dat verbindend en vernieuwend communiceert, ook over tegenvallers en fouten. Een bestuur en ambtelijke organisatie met een open houding, die sturen op resultaat en vertrouwen, dat besluitvorming transparant en begrijpelijk maakt. Deze bestuursstijl komt volledig terug in Breda Begroot. Daarnaast doen we ook veel aan Open Data en Open Verantwoording onder het motto ‘open, tenzij’. Ons nieuw gevormde college onderkent bijvoorbeeld de strategische meerwaarde van Open Data. In het bestuursakkoord 2015-2018 spreken we bijvoorbeeld van smart-city-data. Zo heeft de gemeente Breda naast de prijs voor de Slimste Binnenstad van Nederland 2015 recent ook de Eurocloud Award Nederland 2015 in de wacht gesleept. Beide prijzen zijn gewonnen met het project Robbie de Rat en Waterakkers. Voor dat project hebben 2500 schoolkinderen voor één keer een klein zendertje via een chippo door het toilet mogen spoelen. Deze zendertjes gaan op reis door het riool en geven de gemeente informatie over waar en hoe snel de waterstromen door de rioolbuizen stromen. Bijvoorbeeld in het geval van een lozing in het riool, het opsporen van verkeerde aansluitingen of het optimaliseren van onderhoud. De schoolkinderen konden deze zendertjes via de website van Robbie de Rat volgen.