In actie voor Open Overheid

Kaat Goderie is de projectleider onder wier leiding het Actieplan Open Overheid 2016 – 2017 tot stand kwam. Met dit interview stapt ze op het spreekwoordelijke podium voor een gesprek over proces en inhoud, verleden en toekomst van het Actieplan.

Op 3 februari is iedereen van harte welkom om de start van het Actieplan Open Overheid 2016 – 2017 te vieren. Wat kunnen we verwachten?
Leuke ontmoetingen, presentaties en gesprekken en daarna een hapje en een drankje. Daarbij staan de negen actiepunten uit het Actieplan centraal, bijvoorbeeld de Nationale Open Data Agenda, Openspending Detaildata en Open Raadsinformatie centraal. Jij gaat ook wat vertellen over actiepunt negen, het Leer- en Expertisepunt Open Overheid (LEOO), toch Mikis?

Jazeker! Maar nu mag jij vertellen. Kaat, waarop ben je het meest trots?
Ik ben het meest trots op de betrokkenheid van al die inwoners, bedrijven en ambtenaren. Zo hebben de gesprekken met ons burgerpanel heel veel inspiratie en richting gegeven. Ik bemerk bij anderen niet alleen veel interesse in het document maar ook in het proces. De startbijeenkomst van 3 februari bijvoorbeeld. Die was binnen een dag al zowat volgeboekt. En toen het Actieplan af was, toen kregen we daar heel veel leuke reacties op, bijvoorbeeld uit Breda, de stad waarin ik ben opgegroeid, daar bleek veel enthousiasme omdat we Breda Begroot als positieve ontwikkeling hadden benoemd. En inhoudelijk bleek de betrokkenheid bijvoorbeeld uit het manifest ‘Onze Overheid, Onze Informatie!’, geschreven door een heuse Maatschappelijke Coalitie voor een Open Overheid met organisaties zoals Bits of Freedom, het Instituut Maatschappelijke Innovatie, Netwerk Democratie, Transparency International Nederland en Waag Society. Enorm verschillende organisaties met verschillende doelgroepen die elkaar vonden in dit manifest.

Wat was het effect van dit manifest?
Dat we als schrijvers van het Actieplan nog een keer kritisch gingen kijken naar de inhoud, wat er haalbaar is en wat niet en hierover met andere stakeholders in gesprek gingen. Het manifest hielp ons bijvoorbeeld ook in de gesprekken met andere departementen. Het zijn dan niet meer de punten van BZK, maar een behoefte die breder leeft.

“Ik ben het meest trots op de betrokkenheid van al die inwoners, bedrijven en ambtenaren.”

Je organiseerde een uitgebreid proces van ophalen van ideeën en het betrekken van de omgeving. Hoe is die Open Aanpak bevallen?
Mij erg goed! Practice what you preach, dus ik wilde het ook niet anders. Tegelijk denk ik ook dat dit beter had gekund als we meer tijd hadden gehad. Nu wilde we in één bijeenkomst zowel ideeën verzamelen als commitment op deze acties creëren. Dat ging te snel. Ook op de Linkedin-groep die we later hebben aangemaakt bleek het lastig om ideeën om te zetten naar acties, waar ook andere organisaties verantwoordelijkheid voor wilden dragen.

Natuurlijk heb ik tussentijds nog heel veel gesprekken gevoerd maar het bleek lastig in een korte tijd commitment te krijgen op vernieuwende ideeën. Ook draagvlak bij externen op bestuurlijk en organisatorisch niveau kost dan veel tijd. Mijn tip voor een eventueel Actieplan 2018 -2019 zou dan ook zijn: begin nu al met het verbreden van het eigenaarschap voor Open Overheid.
Hoe meer actiehouders zoals de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) of maatschappelijke partijen als de Open State Foundation (OSF), hoe breder de impact van Open Overheid.

Wat wens je degenen toe die met Actieplan 2018-2019 aan de slag gaan?
Allereerst dat ze met dezelfde energieke en bevlogen mensen in het veld te maken krijgen. Ten tweede dat het thema Open Overheid na twee jaar verder is ontwikkeld en we nog gerichter kunnen werken aan de implementatie ervan. Nu zijn we nog veel aan het experimenteren, verkennen en opschalen. Dat is ook nodig. Ik hoop dat we over 2 jaar nog meer zicht hebben op de cruciale hefbomen die een open overheid doen versnellen; met uiteindelijk een omslag in systemen en werkwijze, waarbij openheid een vanzelfsprekend gegeven is aan de voorkant van beleid.

Waar ligt voor jou inhoudelijk het accent in dit Actieplan?
Op Open Data en de mogelijkheden die open data ons kan bieden. En op het stimuleren van een open houding en gedrag bij ambtenaren. Dat laatste daar hechtte ons burgerpanel bijvoorbeeld sterk aan.

“Het bleek lastig in een korte tijd commitment te krijgen op vernieuwende ideeën.”

Welke actiepunten vind je zelf het meest ambitieus?
Open raadsinformatie (Vereniging Nederlandse Gemeenten) en Openspending detaildata (Open State Foundation). Ik vind deze punten ambitieus omdat ze hun projecten echt breed willen opschalen. Daarvoor zijn ze afhankelijk van gemeenten. Daar verwachten we veel van! Overigens kunnen alle actiehouders en andere organisaties die actief bezig zijn met Open Overheid ondersteuning krijgen van het Leer- en Expertisepunt Open Overheid.

Sommige actiepunten zijn veel ruimer geformuleerd dan wat er concreet wordt afgesproken lijkt het; is dat bewust?
Ja, dat is bewust gedaan. Bijvoorbeeld “Open over geld: Openspending detaildata” maakt alleen afspraken over Openspending detaildata en niet over andere ‘Open over Geld’-ontwikkelingen zoals budgetmonitoring en burgerbegroting waar ongetwijfeld ook heel veel gaat gebeuren. Ik hoop dat de ontwikkelingen volop doorgaan, maar het zou simpelweg te veel worden als we alle zinvolle acties in het Actieplan zouden opvoeren. Ik geloof heel sterk in incrementeel ontwikkelen, dus over twee jaar zijn alle acties verder tot bloei gekomen en daar kunnen we als Nederland dan weer verder op doorpakken. Een Actieplan geeft dan focus en richting en versterkt zo de onmiskenbare beweging naar een opener overheid.

“Ik hoop dat we over 2 jaar nog meer zicht hebben op de cruciale hefbomen waardoor openheid een vanzelfsprekend gegeven is.”

Hoe kunnen we de voortgang van het Actieplan volgen?
Naast de formele voortgangsrapportages en minimaal één grote jaarlijkse bijeenkomst gaan we vanuit het ministerie van BZK periodiek vertellen hoe het er mee staat. Dit doen we in samenwerking met het Leer- en Expertisepunt Open Overheid (LEOO), die ook zorgen voor een drie-wekelijkse update. Dus als je daarop nog niet geabonneerd bent: schrijf je dan hier in.

Bekijk ook de impressie van de totstandkoming van het Actieplan Open Overheid 2016-2017: