Open die klep, laat zien wat je hep!

Peter Millenaar windt er geen doekjes om: open moet het zijn. ‘Zijn’ provincie Groningen was de eerste provincie die financiële gegevens als Open Data publiceerde. Open Verantwoording, dus. Als @hetkanweljurist op Twitter en als senior informatiemanager van de provincie Groningen was hij daar een belangrijke aanstichter van.

Kun je een concreet voorbeeld geven van wat er gebeurt als een provincie zich opent?
We kregen een vraag van een bedrijf wat op zoek was naar locatiegegevens van een aantal van onze lichtmasten. We konden wijzen op het bestaan van die openbare gegevens. Hoewel het niet uitmaakt wat een bedrijf vervolgens met deze Open Data doet zou het nu bijvoorbeeld een offerte kunnen uitbrengen voor zuiniger verlichting, of een verlichte fietsroutekaart kunnen maken. Uiteindelijk levert dat kostenbesparingen op. Het bedrijf hoeft niet langer te wachten dan nodig is. En de provincie hoefde nu geen WOB-verzoek af te handelen.

“Je moet natuurlijk zelf het goede voorbeeld geven!”

Hoe kijk je aan tegen Open Overheid, Open Verantwoording, Open Data, Open Contact en Open Aanpak?
Ik zie Open vooral als een als middel om beleidsdoelstellingen te bereiken. Het huidige coalitieakkoord verwijst meerdere keren naar het belang van samenwerking tussen en met bedrijven en organisaties:

“Als regionale overheid kunnen we stimuleren, regisseren en faciliteren. We kunnen voorwaarden scheppen waardoor inwoners, gemeenten, organisaties en marktpartijen beter in staat zijn hun bijdrage te leveren aan de samenleving.”

Voor mij is het dan glashelder dat Open één van die voorwaarden is om die doelstellingen te bereiken. Waar voorheen geld het standaard middel was om initiatieven te stimuleren kan in sommige gevallen informatie, maar ook kennis en expertise, die plaats innemen. En dan niet exclusief voor de aanvrager, maar voor iedereen, zodat er een gelijk speelveld ontstaat. En practice what you preach, je moet daarbij zelf natuurlijk het goede voorbeeld geven!

“De overheid en de maatschappij samen kunnen veel meer bereiken dan de overheid alleen”

Heb je nog meer tips voor ambtenaren die met Open Data en Open Verantwoording aan de slag willen?
Jahoor!

1. Zet een eerste gemakkelijke stap. Het aanleveren van financiële gegevens als Open Data is zo’n stap. We moesten toch al bestanden aan CBS leveren, de zogeheten IV3-bestanden (onthoud die naam), dus we leverden deze aan de Open State Foundation voor op openspending.nl. Daarmee waren we de eerste provincie die dat deed. De bestanden zijn er immers al, en ze zijn openbaar. Ik schreef er deze blog over, met als kern: Just do it!
2. Werk samen met je bestuur. Bedenk een casus voor de verschillende portefeuilles zodat Open duidelijk en levendig wordt en de gedeputeerden het nut gaan inzien. Zoals ik al zei: Open Data is een middel voor beleidsdoelstellingen!
3. Kijk naar buiten. Zoek de samenwerking ook buiten je organisatie. Zo vullen we ons dataportaal samen met de gemeente Groningen. Deel de openbare informatie op basis waarvan je besluiten neemt.
4. Gebruik beschikbare kennis. Zoek de samenwerking op met medeoverheden en onderwijsinstellingen en creëer een krachtenveld waar profit en non-profit beiden wat aan hebben.
5. Netwerk in je eigen organisatie. Weet wie je potentiële medestanders zijn om een coalition of the willing te smeden. Doelstellingen van de Open Overheid staan vaak dicht bij de intrinsieke motivatie van ‘betrokken’ collega’s. Organiseer het goed, dus werk met metadata met de gebruikers en ‘eigenaren’ van de data. Maar let vooral ook op netwerkkansen. Bijvoorbeeld: check de ontwerpbesluiten van het bestuur op Open Data kansen. Ga met de opsteller van het ontwerpbesluit praten en leg uit hoe in een volgende keer met Open Data rekening kan worden gehouden en wat dat dan oplevert. En maak de vertaling van Open Data naar de doelstellingen (bv Collegeprogramma) duidelijk
6. Denk vanuit de ander. Wees vooral voorbereid op vragen. Bedenk zelf: wat zou ik willen weten als ik een betrokken burger, een Statenlid of een ondernemer was? Waarborg de kwaliteit intern en zorg voor feedbackmogelijkheden zodat je scherp blijft om je acties vanuit het perspectief van de ander te bezien.
7. Zorg voor een gezamenlijke doelstelling die vertrouwen wekt.

“Feedback levert altijd iets op, al is het maar dat je ziet hoe een ander er naar kijkt”

Wat zijn volgens jou de baten en effecten van Open Data?
Het is lastig om voor open data een traditionele businesscase op te stellen, omdat het voor een deel gaat om onzekere opbrengst of om maatschappelijke baten die niet in euro’s zijn uit te drukken. Het is niet eenvoudig om maatschappelijk baten te kwantificeren. Zo wordt gesteld dat Open Data het vertrouwen in de overheid laat toenemen vanwege de transparantie; hoe meet je dat? Vertrouwen in de overheid wordt toch ook niet naar geld omgerekend? Vanuit informatiemanagement bekijk ik open data vanuit de kwalitatieve opbrengst voor ons als organisatie. Het heeft ons in bepaalde gevallen geholpen om meerdere administraties die met hetzelfde doel werden bijgehouden op te ruimen en één bron als leidend aan te wijzen. Het leert je bij actieve openbaarmaking gegevens als openbaar te classificeren zonder de druk van de termijn van een lopend Wob-verzoek. Je gaat veel beter op de kwaliteit letten omdat je weet dat er kritisch naar gekeken wordt. Verkregen feedback levert altijd wat op, al was het dat je ziet hoe een ander ernaar kijkt.

“Als jurist denkend aan Open Overheid zie ik vooral een sterke koppeling met zorgvuldigheid”

Wat zou je iedereen nog willen meegeven die met Open Overheid bezig is?
Als jurist denkend aan Open Overheid zie ik vooral een sterke koppeling met zorgvuldigheid. Vanuit de historie is de zorgvuldigheidsnorm gekoppeld aan het vergaren van relevante feiten en omstandigheden voorafgaand aan het nemen van een besluit. Bouw daarop voort in je aanpak rond Open Overheid: doordat we nu meer de samenwerking met de samenleving zoeken groeit zorgvuldigheid in mijn optiek ook naar het tijdig en in een aansprekende vorm openheid geven over voorgenomen besluiten. Zo kunnen zowel ambtenaren als inwoners bijdragen aan zorgvuldige overheidsbesluiten. Het lijkt misschien een nuance, maar het perspectief is volledig anders: de overheid en de maatschappij samen kunnen veel meer bereiken dan de overheid alleen.

Lees meer over Open Data

Foto: CC BY-SA Sebastiaan ter Burg