Open Data vraag en aanbod beter op elkaar afstemmen,
hoe doe je dat?

´Kennis om Open Data vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen´. Dit was veruit het meest gegeven antwoord op de vraag ´Naar welke kennis ben jij opzoek als het om Open Overheid gaat?´. Deze vraag was onderdeel van een korte enquête die we onlangs hielden, om te inventariseren naar welke informatie veel vraag is. Omdat gemeente Utrecht door andere gemeenten veel genoemd wordt als best practice op dit terrein, gingen we naar Utrecht om ervaringen op te halen bij Donovan Karmat Ali, Open Data coördinator en informatiecommissaris aldaar.

In alle bescheidenheid geeft Donovan aan “Ik weet niet of we als landelijke open data community veel verder zijn dan een jaar geleden.” Om er lachend aan toe te voegen: “Maar dat is het beeld blijkbaar wel”. Wat al snel duidelijk wordt tijdens het gesprek, is dat vraag en aanbod op elkaar aan laten sluiten geen kwestie is van data naar buiten gooien, en kijken wie het opvangt. De aanpak in Utrecht is grondig en kijkt ook naar de cultuur binnen de organisatie, naar de kwaliteit van het data-aanbod en het soort open data dat wordt aangeboden. Het gaat met name om actief de verbinding zoeken met de stad en daar de vraagstukken en behoeften ophalen.

Op ons verzoekt schetst Donovan een aantal stappen die in Utrecht genomen zijn, waarbij hij uitlegt waarom hier voor gekozen is, en welk effect het heeft.

1. Interne pilots datagedreven sturing

Op het gebied van interne pilots op het gebied van datagedreven sturing, dus ook met gesloten data, hebben we echt flinke stappen gezet. We kunnen bijvoorbeeld woninginbraken tot op 70-80% betrouwbaar voorspellen. Dat soort pilots werken als een olievlek binnen de organisatie: “Oh, als die directeur nieuwe inzichten kan verkrijgen voor zijn business, dan kan dat bij mijn directie ook”. Dan zie je dat open data gewoon van pas komt. Zo zie je daar een groep ontstaan van mensen die heel erg voorop lopen, maar ook de achterblijvers die daar vervolgens wel weer in meekomen.

2. Een Open Data coördinator

De gemeenteraad deed de afgelopen jaren verschillende moties ten aanzien van open data. Zo wilden ze een inventarisatie hebben van wat voor data er in huis is, hoe je die classificeert als open of privacygevoelig, dat soort vraagstukken. Daarnaast werd gezegd: “een open data coördinator zou fijn zijn”. Dat ben ik sinds begin 2015. Ik ben nu dus twee jaar onderweg. Ik heb daarin heel veel gezien, ik heb het ook zien groeien, met name het bewustzijn. Twee jaar geleden wist bijna niemand binnen de gemeente wat open data was, inmiddels is een heel groot deel van de collega´s hiervan op de hoogte. Ook van wat het kan betekenen voor hun werk en voor de stad.

3. Interne opleiding

Dat komt deels ook door de training en opleiding die we hier intern bij de gemeente verzorgd hebben. Op heel verschillende niveau´s. Zo zijn er data scientists, die bij de VU worden opgeleid. De collega die dat heeft gedaan liet weten: “dat is echt een pittig traject”. Maar die is nu wel data scientist en hij doet nu wel binnen zijn afdeling echt hele mooie en leuke dingen, zoals de zorgbehoefte in kaart brengen. Dat zijn wel trajecten waarvan je denkt “dat is investeren”, maar daar heb je als gemeente wel profijt van. Daarnaast moet je ook laagdrempelige opleidingen aanbieden. We hebben op een gegeven moment bijvoorbeeld een datatrip voor collega´s gedaan. Dat ging veel meer over de basis: wat is data, wat moet ik ermee, wat betekent het voor mijn werk?

4. Platform als dienst

We zijn op een gegeven moment naar een nieuw platform gegaan. We maakten eerst gebruik van een platform dat minder functionaliteit biedt. We maken nu gebruik van Dataplatform. Wij zijn als een van de eerste gemeenten naar Dataplatform gegaan, omdat het meer functionaliteit biedt, de DCAT-standaard geïmplementeerd heeft, en een koppeling heeft met data.overheid.nl. Het waren allemaal dingen waardoor we dachten: “ja, daar kunnen we zelf achteraan hollen, maar het zou mooi zijn dat een leverancier die er goed in zit dat biedt”. Dat was een wens en daar werd aan voldaan.

5. Aansluiten bij bestaande trajecten

We zijn op een gegeven moment aangesloten bij een aantal pilots, waar ook BZK een rol in heeft gespeeld als opdrachtgever en qua financiering. Openraadsinformatie en Openspending. Daar waren we heel blij mee, dat we daarop aan konden haken als één van de participerende gemeenten. Openraadsinformatie – Openspending trouwens ook hoor – sloeg hier ontzettend aan. Dat vonden mensen een mooi iets. Dat komt ook echt door de gemeenteraad, die daar een motie voor had ingediend. Al hadden we er zelf ook wel eens over nagedacht. En ik kijk nu ook wel of we een dergelijk mechanisme ook voor andere dingen kunnen bedenken. Ik ben er nog niet helemaal uit, maar ik denk: “als het met raadsinformatie kan, een bak data die wordt uitgelezen met  een presentatiefunctionaliteit overheen waarmee je kunt filteren, zoeken en mooie dingen visualiseren, dan moet dat bij meerdere dingen kunnen”. Het mooie aan zulke projecten is ook dat ze schaalbaar zijn: het begint bij vijf gemeenten, het jaar erop vijftig, er zo gaat het verder.

6. Samen met de stad

Dat we het voor de stad doen, staat bij mij voorop. Je moet zorgen dat je de vraag goed kent en actief ophaalt, of verkent. Hier gaat het dus echt over vraag en aanbod. Wij wisten bijvoorbeeld dat er een Open Data community is in Utrecht met innovatielabjes, mensen die bij hackathons bijeenkomen. We wisten ook wel ongeveer wie dat waren. Vervolgens hebben we moeite gedaan om dat uit te breiden. We hebben af en toe eens in een cafeetje met wat mensen gezeten om te horen wat ze precies doen. Er op af gaan dus. En dat helpt wel. We hebben ook gezegd: jongens, we gaan niet de community naar de gemeente halen, maar we gaan als deelnemer daarop inpluggen, anders werkt het niet. Je kan niet als gemeente een community bouwen. Dat is volgens mij niet wat je moet willen, in deze tijd en het lukt je ook niet, denk ik. Maar een club als SETUP bijvoorbeeld, dat is een medialab op het gebied van digitale innovatie, die zijn met veel datagedreven dingen bezig, ze publiceren artikelen, er zijn heel veel interessante dingen waar ze over nadenken. Die hebben soms iets nodig van de gemeente, zoals bepaalde data, of ze zeggen “hé, gemeente, denk eens mee”. Inwoners vinden het in ieder geval fijn dat wij zelf de stap nemen om bij hun wereld aan te sluiten.

7. Regionale samenwerking

Tegelijkertijd zien we ook dat heel lokale Open Data, op stadsniveau, niet altijd even interessant is. Er is veel data waarvan we zouden willen dat die gewoon voor álle gemeenten beschikbaar is, op dezelfde manier. Maar dat is natuurlijk moeilijk te organiseren, als gemeente zijnde. Daarom richten wij ons nu op regionale samenwerking. We hebben bijvoorbeeld een convenant nu. Dat hebben de wethouders van alle regiogemeenten ondertekend, dat we samenwerken op het gebied van Open Data. Met Amersfoort, die er al redelijk goed in zit, Zeist, Stichtste Vecht en nog een aantal. En ik denk zelf dat dat een manier is om de schaal te vergroten, en zo aan relevantie te winnen. Dus een grote gemeente die wat meer middelen en mogelijkheden heeft, die al wat verder is, die de rest een beetje op sleeptouw neemt. Ik vind dat ook wel een verantwoordelijkheid van een grotere gemeente.

5 tips van Donovan

Tot slot samenvattend een vijftal tips van Donovan:

1. Doe het samen met de stad.
2. Zet die eerste stap.
3. Pak om te beginnen een paar echt gerichte vraagstukken.
4. Sluit aan bij wat al bestaat.
5. Als je echt even niet weet hoe, bel het Leer- en Expertisepunt Open Overheid, VNG of gemeente Utrecht, maar ga het in ieder geval niet in je eentje uit lopen vogelen, want dan kom je in een traject waarbij je misschien daarna ook niet meer wil.

Verder lezen over wat Donovan doet als Open Data coördinator en informatiecommissaris bij gemeente Utrecht? Lees het interview met Donovan.