Beleidsintimiteit, organisatiecultuur en vrijblijvendheid

Open Overheid dilemma’s onder de loep tijdens Actiehoudersbijeenkomst

Op 11 juli vond de tweede actiehoudersbijeenkomst van dit jaar plaats bij Bleyenberg in Den Haag. Beleidsintimiteit, organisatiecultuur, vrijblijvendheid en vertrouwen passeerden de revue als ‘Open Overheid dilemma’s’. En dat leverde een levendige discussie op.

Eric Stokkink (ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, BZK) heette de actiehouders van harte welkom. Hij was verheugd over het feit dat bijna alle actiepunten tijdens deze bijeenkomst werden vertegenwoordigd. Alleen van het Pioniersnetwerk Open Overheid ontbrak de actiehouder. Voor het eerst schoven bij de actiehoudersbijeenkomst leden van het Stakeholderforum aan. Ook was er van BZK een vertegenwoordiger van de Wet open overheid (Woo) aanwezig. Deze mix aan deelnemers was erg waardevol voor het Open Overheid netwerk en om bredere Open Overheid verbanden te leggen.

Pitches Open Overheid
Tijdens korte pitches stelden alle aanwezigen zich – voor zover nodig – kort voor en vertelden zij over hun actiepunt en Open Overheid werkzaamheden. Tijdens de pitches bleek wederom hoe breed het onderwerp Open Overheid is. Een greep uit de updates en Open Overheid acties die ter sprake kwamen:

• Open by Design maakt zich hard voor het op orde brengen van de online informatiehuishouding van de Rijksoverheid. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat zijn inmiddels aan de slag met een Open by Design pilot.
• Het actiepunt Open Algoritmen roept de verwachting op dat het vooral om de techniek gaat. Maar waar het actiepunt aandacht voor wil, is voor de kaders en kennis over algoritmen. “Hoe gaan we om met algoritmen binnen de samenleving?”
• De Wet open overheid (Woo): op dit moment worden de uitvoeringstoetsen van de Woo uitgevoerd. Zodra de uitvoerbaarheid van de Woo voor alle overheden in beeld is gebracht, biedt het ministerie van BZK het kabinetsstandpunt aan de Tweede Kamer aan.
• BZK ontwikkelt samen met ProDemos een tool voor de transparantie van de financiën van decentrale politieke partijen.
• Deze zomer organiseren de actiehouders van Digitale Lokale Democratie summer schools over digitalisering en democratie. De eerste twee edities waren een groot succes. Bezoek de website van Democratie in Actie om meer te lezen of om je aan te melden voor de volgende summer school.
• Het actiepunt Open Wob bevond zich tijdens de actiehoudersbijeenkomst in de consultatiefase. Iedereen is van harte uitgenodigd om te reageren op de concept-standaard van de Open Wob.
• Ook was er aandacht voor het nodige activisme: zo zoekt een van de aanwezigen naar betere manieren om Open Data hergebruik aan te jagen en te faciliteren.

Meer lezen over de voortgang van het Actieplan Open Overheid? De actiehouders zorgen iedere 8 weken voor een update over hun actiepunten op open-overheid.nl.

Dilemma’s op de weg naar een opener overheid
Actiehoudersbijeenkomsten zijn een goed moment om voortgang te delen, maar ook om het gesprek aan te gaan en dwarsverbanden te vinden. Dit keer gingen de aanwezigen in gesprek over dilemma’s die zij tegenkomen in de dagelijkse ‘Open Overheid praktijk’. Zo bleek beleidsintimiteit een groot dilemma voor medewerkers van overheidsorganisaties. Maar wat is dat eigenlijk, beleidsintimiteit? Medewerkers hebben, vooral in de beginfase van beleidsvorming, de behoefte om hun ideeën en (voorlopige) meningen over beleid in een veilige, vertrouwde omgeving te kunnen delen. Sommige medewerkers hebben er daarom moeite mee dat ze zich hierin geremd voelen als communicatie ook via e-mail of WhatsApp opvraagbaar is. “Ambtenaren moeten inhoudelijk kunnen sparren en spuien zonder daarop afgerekend te worden”, aldus een van de aanwezigen.

Een ander dilemma is de organisatiecultuur. In sommige overheidsorganisaties kan de cultuur minder goed passen of zelfs haaks staan op ambities om te innoveren. “We zijn soms nog teveel met ingehouden adem met innovatie bezig.” Er is dan een bepaalde geremdheid die niet bevorderlijk is voor innovatie en een opener overheid.

Het lijkt Eric zinvol om tijdens een volgende bijeenkomst dieper in te gaan op de besproken – en vaak door meerderen gedeeld ervaren – dilemma’s. Vooral om van elkaar en de dilemma’s te leren: “waar hebben we last van en wat kunnen we daaraan veranderen?”

Verbinding en opmaat nieuw actieplan
Naast een waardevolle discussie, zijn tijdens de actiehoudersbijeenkomst ook concrete volgende stappen vastgelegd. “Ik heb drie nieuwe afspraken in mijn agenda die mij hopelijk verder helpen met mijn actiepunt”, aldus de actiehouder van het actiepunt Open Parlement. De netwerkfunctie van de actiehoudersbijeenkomst bleek dus wederom de moeite waard.

Verder is voorzichtig vooruitgekeken naar het vierde Actieplan Open Overheid. Eric wil samen met actiehouders nadenken over hoe de lessen uit het huidige actieplan een passende plek kunnen krijgen in het nieuwe actieplan. Zijn uitnodiging om hierover mee te denken valt in goede aarde bij de aanwezigen. De uitnodiging hiervoor volgt binnenkort.

Tot slot: kom naar het democratiefestival!
Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) nodigen iedereen van harte uit voor het Democratiefestival. Dit festival, met onder andere debatten, een breed sprekersaanbod, dialoog, livemuziek, theater, games en een zwevende kiezers zweefmolen, vindt plaats op vrijdag 30 en zaterdag 31 augustus op stadseiland Veur-Lent, bij Nijmegen. Iedereen is van harte welkom en het festival is gratis, meld je wel even aan.

Het democratiefestival is een goed voorbeeld van Open Overheid. Het is een plek voor een goed gesprek over maatschappelijke thema’s zoals werk, wonen, zorg, onderwijs, duurzaamheid en onze manier van samenleven. Je maakt er kennis met politici van links tot rechts en oefent er democratische vaardigheden, zoals speechen en debatteren. Natuurlijk heeft BZK alvast drie programmatips voor Open Overheid liefhebbers: het theaterstuk door de Kafkabrigade, de experts heldere overheidstaal en de nationale ombudsman Reinier van Zutphen.

Het democratiefestival: meer informatie over de line-up en aanmelden

Foto’s actiehoudersbijeenkomst: Bart Versteeg.