Bijeenkomst stakeholderforum: de komst van het nieuwe actieplan

Verslag bijeenkomst Stakeholderforum, 22 september 2020

Tijdens de eerste online bijeenkomst van het Stakeholderforum blikt Eric Stokkink (ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, BZK) kort terug op de laatste bijeenkomst op 4 maart begin dit jaar. Toen ging het over de bouwstenen van het nieuwe actieplan. Die bouwstenen zijn inmiddels verder uitgewerkt. De planning die toen werd geschetst is wel gewijzigd. Het Open Government Partnership (OGP) verschoof de deadline van het nieuwe actieplan in verband met COVID-19 op naar eind december 2020.

Actualiteiten

De bijeenkomst gaat van start met een korte update. Eric trapt af met een update vanuit BZK:

1. Een korte update over de Woo: BZK is bezig met de Kamerbehandeling van de Woo. Hierover volgt binnenkort meer.
2. Met alle aandacht voor het nieuwe Actieplan zouden we huidige actieplan haast vergeten. Een aantal actiepunten is al afgerond en een paar actiehouders organiseren nog laatste acties:
   1. Het actiepunt Transparantie financiën decentrale politieke partijen. Dit actiepunt is nu opgenomen in de wet;
   2. De Toetreding tot het Extractive Industries Transparency Initiative (EITI);
   3. Het actiepunt Open Aanbesteden, dit project krijgt een vervolg in het nieuwe actieplan.
   4. Gemeente Schiedam, actiehouder van het pioniersnetwerk, organiseert op 5 november een webinar.
   5. Het actiepunt Open Besluitvorming kijkt hoe zij met hun standaard kunnen aansluiten op PLOOI.

De leden van het stakeholderforum delen de volgende actualiteiten:

1. Voor Open Wob wordt een standaard ontwikkeld zodat organisaties Wob verzoeken op dezelfde manier publiceren. Daar zijn een semantische standaard en technische standaard voor ontwikkeld. Dit is vrij complex omdat iedere organisatie haar systemen anders heeft ingericht.
2. Een stijgend aantal gemeenten sluit zich aan bij Open Besluitvorming. Nog een aantal provincies ontbreken, die volgen hopelijk snel.
3. Voor het actiepunt Lokale Digitale Democratie vindt nu opschaling naar provincie deals plaats. Gemeenten die zelf met open source democratie tools (Consul en open stad) aan de slag gaan hebben daar moeite mee. Daarom werken gemeenten nu in groepjes samen. Groningen en Amsterdam gingen daarnaast van start met een pilot met een open source AI tool. De vraag is of je daarmee meer consensus naar boven kunt halen in participatieprocessen.
4. Universiteit Utrecht heeft masterstudenten die op zoek zijn naar een afstudeerstage. Zij beginnen in februari/maart 2021 en werken dan 6 maanden aan hun onderzoek. Eric geeft aan dat BZK altijd interesse heeft in studenten.
5. De tijdens het vorige stakeholderforum aangekondigde meeting met de Nordic+ countries in september kon helaas niet doorgaan. Daarom organiseerde Duitsland een online meeting om toch ervaringen te delen met Noord-Europese OGP landen. OGP gaf een terugkoppeling over de IRM resultaten en noemde drie inspirerende voorbeelden om deze groep landen op weg te helpen. Het Nederlandse actiepunt (uit het huidige actieplan) Open Algoritmen was daar een van! “Really important first step on how we can be more open about the use of algorithms.”
   Deze meeting was een opmaat naar een (hopelijk) fysieke bijeenkomst in maart 2021. De deelnemers bespraken onderwerpen voor op het programma. Nederland presenteert daar naar verwachting het nieuwe Actieplan Open Overheid.

Stand van zaken Actieplan Open Overheid 2020-2022

Nota actieplan

Marieke Schenk (Leer- en Expertisepunt Open Overheid, LEOO) en Eric schreven een nota voor de minister met daarin de kernactiviteiten van het nieuwe actieplan. Het nieuwe actieplan bundelt bestaande activiteiten op het gebied van een opener overheid. Er wordt verbinding gelegd tussen bestaande initiatieven en samengewerkt met ‘open’ collega’s binnen en buiten BZK.

Inhoud actieplan

De volgende onderwerpen krijgen in ieder geval een plek in het nieuwe actieplan:

1. Open Democratie (transparantie Wet op de politieke partijen (Wpp) en transparantie verkiezingen)
2. Open Informatie (Wet open overheid (Woo))
3. Open Communicatie (Direct Duidelijk Brigade)
4. Open Technologie (algoritmen, open source, open data)
5. Open Organisatie (beleidsintimiteit, capaciteit, organisatiecultuur)
6. Open Inkoop (contract register), als een vervolg op het actiepunt in het huidige actieplan
7. Open actiepunt: open voor ideeën van netwerkpartners

Planning actieplan

Op dit moment vindt er een online consultatie plaats (tot en met 1 oktober). We vragen welke eerdergenoemde thema’s men belangrijk vindt en of er ideeën zijn voor het open actiepunt. In oktober organiseren we per thema online consultatiebijeenkomsten. Op basis van de input van de online consultatie, de bijeenkomsten en overleg met de actiehouders, worden de actiepunten verder uitgewerkt.

Reacties en toevoegingen Stakeholderforum:

1. “Mooi dat krachten worden gebundeld: maar waar is de ambitie?” Eric licht toe dat hij de vraag snapt, maar dat capaciteit een grote uitdaging is. Daarom is de insteek: zoveel mogelijk op een zo efficiënt mogelijke manier doen. Daarnaast is het goed om te bedenken dat we met dit plan op internationaal vlak (en aan OGP) laten zien wat Nederland allemaal doet op het gebied van openheid. We laten met de inhoud van dit plan zien dat Nederland al veel doet en dat er activiteiten zijn die werken. Vanuit het Stakeholderforum wordt de positieve inzet door BZK gezien.
2. Blij met nummer 7, het Open Actiepunt. Dit biedt mogelijkheden!
3. Over ‘Open informatie’: alleen de Woo als uitgangspunt, kunnen we hier niet meer mee? De focus ligt nu vooral op de wet. Gemiste kans.
4. Over ‘Open Democratie’ en ‘Transparantie verkiezingsproces’: het openstellen van de uitslag kan beter. Ook moet de lobby veel opener. Welke stappen kunnen we hierin maken? Kan ‘Open Lobby’ onderdeel worden van het actieplan? Bijvoorbeeld een Nationaal lobby register met daarin welke contacten invloed uitoefenen op wetsvoorstellen.
5. Over ‘Open Technologie’: vraag vanuit Stakeholderforum: betekent dit dat je bedrijven hun copyright afneemt? Wat bedoelt BZK hier precies mee?
6. Transparantie komt duidelijk terug, maar participatie ontbreekt. Hoe voegen we dat toe? Enkele suggesties:
   1. Number 5 foundation werkt aan vormen van participatie om jongeren te betrekken. Follow-up van jongerenparlement. Dit zou een toevoeging aan Open Democratie kunnen zijn.
   2. Ook bij het thema ‘Open Technologie’ kunnen representatieve democratie/beleidsvormingsprocessen een plek krijgen. Bijvoorbeeld de open source digitale democratie tools. Of het uitdaagrecht (Right to Challenge)
7. Worden de data communities onderdeel van het Actieplan, bijvoorbeeld bij Open Technologie?

Sneak preview en lancering alliantie Open Overheid

In de tweede helft van november organiseren BZK en LEOO een sneak preview van het nieuwe actieplan. Tijdens deze sneak preview presenteren de actiehouders hun actiepunten aan het publiek. Er is daarna nog een laatste mogelijkheid om de actiepunten te ‘finetunen’ op basis van de reacties tijdens de sneak preview.

Alliantie Open Overheid

Tijdens de sneak preview lanceren we ook de alliantie open overheid. Wij vinden het tijd voor verdere verspreiding van het ‘open overheid evangelie’. Als BZK willen we dit graag faciliteren: een ontmoetingsplek voor organisaties en mensen die geloven in een opener overheid en die het onderwerp verder willen brengen. Hierin kunnen we de krachten bundelen van dit stakeholderforum, van actiehouders en van andere open netwerken en collega’s – van welke organisatie dan ook – die zich met open overheid bezighouden.

Wat vindt het stakeholderforum van de alliantie? Zij geven de volgende tips en aandachtspunten aan BZK:

1. Als we de achterban om feedback vragen is het belangrijk om daar echt iets mee te doen.
2. Wat is de toegevoegde waarde van deze alliantie? Dat moet wel duidelijk zijn. Er bestaan al veel clubjes, zoals van de VNG en data communities. Kunnen we die verbinden?
3. Hoe verbinden we op een minder bureaucratische manier?

Tot slot

Alle leden van het stakeholderforum zijn benieuwd naar de vervolgstappen en de sneak preview. Ook willen zij graag betrokken blijven bij de verdere uitwerking van de actiepunten en sluiten zij aan bij online consultatiebijeenkomsten. BZK en LEOO gaan aan de slag met de tips en opmerkingen van het stakeholderforum. Later dit jaar volgt een bijeenkomst over de laatste stand van zaken van het nieuwe actieplan.