Cultuur, houding en gedrag als mogelijk actiepunt?

Verslag vervolgbijeenkomst met departementen

Op 8 februari kwamen collega’s van verschillende departementen opnieuw bij elkaar om de mogelijkheden voor een gezamenlijk actiepunt over cultuur, houding en gedrag te bespreken. Deze bijeenkomst was een vervolg op de bijeenkomst in december. Tijdens die bijeenkomst bleek dat er behoefte was aan een verkenning: departementen doen al veel op het gebied van cultuur, houding & gedrag, maar wat doen ze precies?

Met een verkenning onder de deelnemers van de vorige bijeenkomst en hun netwerk, konden we weer iets beter in kaart brengen wat er speelt. Veel departementen hebben programma’s en projecten lopen, zoals:

1. projecten gericht op een open en interactieve beleidsaanpak;
2. projecten met een focus op het herstellen van vertrouwen;
3. projecten die de ontwikkeling van een open houding onder medewerkers ondersteunen (bijvoorbeeld met een training).

Hoe verder na de verkenning?
De deelnemers van de bijeenkomst onderscheiden zelf twee hoofdthema’s:

1. Transparantie
2. Open beleidsaanpak

Opleiding en ondersteuning spelen voor beide thema’s een belangrijke rol. Diverse departementen ontwikkelden al trainingen over deze thema’s en hebben inmiddels al goede ervaringen met deze trainingen. Voor een mogelijk actiepunt is het de vraag of het wenselijk is om bestaande methoden (zoals die ook uit de verkenning komen) met elkaar uit te wisselen of dat departementen echt op elkaars projecten aanhaken.

Tijdens het gesprek dat hierop volgt komt aan de orde dat het ontwikkelen van middelen – zoals introductieprogramma’s en trainingen – en het uitwisselen van informatie nuttig is, maar dat een visie of kader vanuit de top essentieel is voor een meer open overheid. Het Actieplan Open Overheid zou een manier kunnen zijn om zo’n visie vast te stellen.

Open beroepshouding
Volgens Guido Rijnja (Algemene Zaken, AZ) zou een actiepunt zich kunnen richten op de open beroepshouding. Daar zou invulling aan gegeven kunnen worden door medewerkers te trainen in een aantal ‘spanningen’ of dilemma’s, zoals open tenzij, gesloten tenzij, tijdspanning, schakelen tussen verschillende rollen. Met een training of een module in het introductieprogramma leren ambtenaren hoe zij met deze spanningen om kunnen gaan.

Vanuit Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en Infrastructuur en Waterstaat (IenW) geven collega’s aan dat je de mate van openheid ontdekt door ermee aan de slag te gaan: “Dilemma’s zijn er altijd en je kunt per dilemma kijken hoever je gaat.” Wat een handig hulpmiddel is, is bijvoorbeeld het NSOB-model. Je bepaalt je rol, maar je switcht ook tussen rollen. Daarnaast speelt verwachtingsmanagement een hele belangrijke rol. Het Ontwikkelnetwerk, waarin een aantal departementen actief zijn, zou gevraagd kunnen worden om de verdere behoefte aan een rijksbreed (trainings)aanbod te verkennen.

Ontwikkelnetwerk als vraagbaak
Volgens Jan van Dommelen (SZW) zou het nuttig zijn om kennis met trainingen Rijksbreed te delen en ook Rijksbreed trainingen te ontwikkelen. Het Ontwikkelnetwerk zou hierbij kunnen helpen. Het Ontwikkelnetwerk is een netwerk waarin collega’s die zich bezighouden met projecten over cultuur, houding en gedrag kennis uitwisselen.

Collega’s die momenteel al onderdeel zijn van het Ontwikkelnetwerk, geven aan dat dit netwerk zich precies over dit soort vragen buigt. Onder de aanwezigen leeft de behoefte om kennis en ervaringen met cultuur, houding en gedrag met elkaar te delen. Een nieuw platform oprichten lijkt overbodig gezien het bestaan van het Ontwikkelnetwerk.

Er wordt afgesproken om de vraag waar echt behoefte aan is als het gaat om cultuur, houding en gedrag én op welke manier een actiepunt daaraan zou kunnen bijdragen, als vraag bij het Ontwikkelnetwerk neer te leggen.

Veel animo voor introductieprogramma
Aan het einde van de bijeenkomst inventariseren de deelnemers wat een mogelijk actiepunt zou kunnen zijn en waar de aanwezigen behoefte aan hebben. Daar komt onder andere het volgende uit:

1. De deelnemers worden enthousiast van een goed introductieprogramma voor nieuwe medewerkers. Hierin zou aandacht kunnen zijn voor dilemma’s over wat je wel en niet open maakt. En hoe je omgaat met openheid versus “de minister beschermen” en je strakke tijdsplanning;
2. Er is bij de deelnemers een brede behoefte aan verbinding en ondersteuning bij bijvoorbeeld het toepassen van de interactieve beleidsaanpak. Ook wil men leren van de lessen van IenW en EZ.
3. Het Ontwikkelnetwerk lijkt een goede vraagbaak voor de verdere verkenning van een Actiepunt op het gebied van cultuur, houding en gedrag. Welke behoefte leeft daar?