Is een overheid met de regie in handen ouderwets?
Berichten over burgerschap (deel 5)

Een terugkerend thema uit de serie interviews over Open Overheid is de relatie met burgerschap. Wij selecteerden tien citaten uit eerdere interviews en leggen deze aan vier nieuwe geïnterviewden voor: Margriet van Galen (adviseur voor kleine culturele en sociale organisaties en is als actieve Arnhemmer betrokken geweest bij de oprichting van het BurgerServiceLab). Jacques Giesbertz (betrokken inwoner van Den Haag en ondernemer met BuzzyChain en BUZZ Den Haag), Christian Schouten (fractieassistent/commissielid D66 Alkmaar en beleidsmedewerker bij het ministerie van Financiën) en Ties de Ruijter (directeur van het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners).

Van links naar rechts: Margriet van Galen, Jacques Giesbertz, Christian Schouten en Ties de Ruijter

Iedere blog uit deze serie start met een citaat uit een eerder gehouden interview over Open Overheid. Dit keer is dat een citaat van Arre Zuurmond (Gemeentelijke Ombudsman van Amsterdam en omliggende gemeenten): “Burgers hebben recht op regie en als je niet transparant bent dan kunnen ze die regie niet pakken. Dat is meer het principiële punt. Burgers moeten de regie hebben, moeten zich kunnen verdedigen en daarom moet je als overheid ook toegankelijk en transparant zijn.”

Wat vind je van een overheid die – vanuit de positieve intentie om te ontzorgen – burgers graag de regie uit handen neemt?
Ties de Ruijter:  Ik vind het ouderwets om zo te denken. Alsof alle onderdanen beschermd moeten worden en dan het liefst door één orgaan: de overheid. Laten we proberen om uit de tegenstelling te komen die in deze vraag verstopt zit: aan de ene kant regie, waarmee je als overheid alle zorgen op je hals haalt. En aan de andere kant geen regie en geen zorgen voor de maatschappij. Wat daar tussenin zit? Zorgeloze regie! Als je zelf regie hebt dan ben je zelf in staat om te regelen dat je daarbij geen zorgen hebt. Heel veel mensen hebben juist zorgen omdat hen de regie ontnomen is.

Christian Schouten: Het kan wel heel transparant zijn als de overheid over sommige taken duidelijk zegt dat de intentie is om inwoners te ontzorgen. En dan aangeeft wat de exacte taakverdeling is. Laat geen misverstand bestaan over waar de overheid of de burger de regie heeft. Bijvoorbeeld openbare veiligheid, die vindt plaats onder regie van de overheid. Er zijn ook allerlei inspraaktrajecten, voor bijvoorbeeld een cultuurnota, die plaatsvinden onder de regie van de overheid. En je kunt co-creatie ook prima samen organiseren, maar dan wel de regie bij de overheid houden.

“Heel veel mensen hebben juist zorgen omdat hen de regie ontnomen is.” – Ties de Ruijter

Jacques Giesbertz: Het is prima als de overheid op sommige gebieden de regie houdt, zoals defensie of politie. En daarnaast is het prima als burgers de regie pakken, bijvoorbeeld om de wijk levendig en leefbaar te houden. Neem een concreet voorbeeld: iemand kan niet meer goed traplopen in zijn of haar eigen huis. Vaak komt er dan standaard een hele dure traplift, grotendeels op kosten van de samenleving. Als je de regie bij de mensen zelf laat liggen, dan kiezen ze soms voor heel andere oplossingen. Bijvoorbeeld zo’n houten trede tussen iedere traptrede. Daardoor blijven mensen meer in beweging, het is goedkoper voor de samenleving en mensen blijven baas in eigen huis.

“Je kunt co-creatie ook prima samen organiseren, maar dan wel de regie bij de overheid houden.” – Christian Schouten

Margriet van Galen: Die ontzorgende overheid; voor u, zonder u, vind ik ouderwets. Maar teveel keuzevrijheid geeft ook verwarring en onnodige stress. Ik vind het niet nodig om elk jaar opnieuw mijn ziektekostenverzekering uit te zoeken, als ik weet dat het goed en eerlijk geregeld is. De overheid hoort de plaats te zijn waar belangen samen komen en worden afgewogen. Maar juist als overheid moet je de kennis en ervaring van mensen in de praktijk mee laten wegen. Politiemensen, leerkrachten, zorgverleners en bewoners hebben een heel goed beeld wat er leeft en belangrijk is. Dus gebruik die kennis en luister niet alleen naar beleidsmakers en managers, voor wie het voortbestaan van hun organisatie vaak centraal staat.

“Die ontzorgende overheid; voor u, zonder u, vind ik ouderwets.” – Margriet van Galen

Ties de Ruijter: Ik zou van het woord regie af willen. Het gaat om samenwerking, om samenspel met als doel dat mensen zo min mogelijk zorgen hebben. Dan gaat het opeens niet meer over regie en ook niet meer over zorgen. De vraag kan dan zijn: hoe sterk moet de overheid bepalend zijn op ieder maatschappelijk vraagstuk en werkt dergelijke overheidssturing wel? Zo doordenkend zijn er vast ook wel gebieden waar dan geen enkele sturing van de overheid nodig is. Voor mij bestaat het samenspel ook uit de verhouding tussen participatieve democratie en representatieve democratie. Ik zie daarin geen tegenstelling maar twee soorten democratie die elkaar horen te versterken.

“Het is prima als de overheid op sommige gebieden de regie houdt.” – Jacques Giesbertz

Jacques Giesbertz: We mogen niet vergeten dat niet iedereen in staat is om regie te voeren over hun eigen leven, bijvoorbeeld door psychische problemen of doordat mensen niet kunnen leven of schrijven. We spreken hier wel over grote groepen hoor, dus die moeten we helpen vanuit de samenleving en de overheid.

Ties de Ruijter: Of zorgeloze regie door bewoners voor alle overheidstaken mogelijk is? Als we het over het geweldsmonopolie hebben dan wordt dat wel lastig. Want hoe gaan we dat dan in samenspel vormgeven? Dat weet ik ook niet. Of mensen die écht zelf de regie niet kunnen pakken? Nu wordt er vaak automatisch naar de overheid als ultieme ‘probleemoplosser’ gekeken.

Tot slot een reactie van degene met wiens citaat we startten: Arre, wat wil jij nog toevoegen naar aanleiding van bovenstaande?
Arre Zuurmond: Er is erg veel te zeggen over regie en zeker over eigen regie. Dat zie ik in de antwoorden: een veelheid aan inzichten en perspectieven. Wat ik wilde zeggen is dat burgers eigen regie moeten (kunnen) hebben en dat de overheid dat vaak te zeer en onnodig beperkt. Soms door simpele dingen niet te doen (zoals besluiten fatsoenlijk onderbouwen), maar soms ook door dieperliggende cultuurkeuzen. Veel diensten van de overheid zijn aanbodgedreven. Dan heb je automatisch al bijna geen regie als burger. En zelfs, en dat ben ik dan kennelijk oneens met de antwoorden, op het terrein van Openbare Orde en Veiligheid. We weten uit internationaal onderzoek dat veiligheid, zeker in crisis situaties, alleen kan ontstaan als je burgers daar een heel belangrijke rol in geeft. Tegelijkertijd zijn er vanzelfsprekend situaties en personen waar je als overheid de regie over moet nemen.

Onze vraag aan de lezers van deze blog is: is een overheid die de regie neemt per se ouderwets? Laat het ons weten via @OpenOverheidNL.

Overige Berichten over Burgerschap:
Deel 1: De burger beslist
Deel 2: De burger als eindgebruiker
Deel 3: Is een vrije burger een blije burger?
Deel 4: Van ‘gesloten, tenzij’ naar ‘open, tenzij’
Deel 5: Is een overheid met de regie in handen ouderwets?
Deel 6: Openheid zorgt voor nieuwe dynamiek met inwoners
Deel 7: Vertrouwen met de Wob-shop

Foto: txmx 2