Departementen enthousiast om samen aan open houding, gedrag & cultuur te werken

Open houding, gedrag en cultuur zijn belangrijke kenmerken van een Open Overheid. Op 7 december jl. kwamen medewerkers van verschillende ministeries bij elkaar om over dit onderwerp te praten en zo gemeenschappelijkheden te vinden en te verkennen in welke vorm dit in het actieplan Open Overheid 2018-2020 past.

Actieplan Open Overheid
Zoals inmiddels gebruikelijk is tijdens de consultatiebijeenkomsten, trapte het beleidsteam Open Overheid (BZK) af met een presentatie over het Actieplan Open Overheid en het Open Government Partnership (OGP), waar het actieplan onderdeel van is. Het Actieplan Open Overheid stimuleert met concrete initiatieven en projecten openheid, transparantie en openbaarheid binnen alle lagen van de Nederlandse Overheid.

Respect, persoonlijk, en bereikbaarheid
Ook vertelde het beleidsteam Open Overheid meer over de resultaten van de Research Community. In deze online Research Community, uitgevoerd in het kader van de voorbereidingen voor het nieuwe Actieplan, is aan burgers gevraagd wat zij onder een Open Overheid verstaan. De resultaten laten zien dat burgers respect, persoonlijk, en bereikbaarheid belangrijk vinden en dat zij dit nu niet altijd zo ervaren. Dit versterkt het idee dat contact met burgers en de houding van ambtenaren belangrijke speerpunten zijn voor het nieuwe actieplan.

Dilemmalogica
Binnen de ministeries zijn al diverse mensen bezig om de cultuur opener te maken en het ambtelijk vakmanschap te verbeteren. Zo ook Guido Rijnja van het ministerie van Algemene Zaken (AZ). Bij AZ ondervonden zij dat actieve openbaarheid nog te veel vanuit het juridische perspectief en minder uit de communicatieve hoek werd benaderd. Met de introductie van Dilemmalogica wil het ministerie de overwegingen die bij een besluit horen, beter laten terugkomen in de communicatie.

De ambtenaar als vakman in de energieke samenleving
Een ander initiatief – en huidig actiepunt –  is ‘De ambtenaar als vakman in de energieke samenleving’, van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW). Joke de Vroom van IenW vertelt dat het doel is om ambtenaren de juiste vaardigheden te leren om met de dynamiek van de samenleving om te gaan. Hierbij gaat het specifiek om het bewust kiezen voor bepaalde rol bij het omgaan met de energieke samenleving (zie NSOB ‘Sedimentatie in sturing’ voor de rollen en de afbeelding onder deze alinea). Sinds oktober 2016 volgen bijna alle ambtenaren van IenW werkateliers – een soort trainingen – en het is vooral leren door het te doen. Versterking Vakmanschap wordt binnen IenW voortgezet, waarbij de interdepartementale samenwerking wordt opgezocht, onder andere via het Ontwikkelnetwerk. Een eventueel actiepunt in het kader van Open Overheid op dit vlak zou bij voorkeur uit die samenwerking naar voren moeten komen.

Onderlinge verbinding
De voorbeelden van initiatieven die tijdens de consultatiebijeenkomst aan de orde kwamen, hebben allen een verschillende invalshoek en bevinden zich in verschillende stadia. Wat ze gemeenschappelijk hebben, is dat ze streven naar een opener houding naar de burger en samenleving toe. Het Actieplan Open Overheid zou hier een verbindende en ondersteunende rol in kunnen spelen.

Hoe verder?
Er zijn voldoende raakvlakken, maar hoe gaan we hier mee verder? Het is nu nog te vroeg om een actiehouder aan te wijzen. De meeste aanwezigen willen dit graag interdepartementaal verder oppakken en de verbinding leggen. Hierbij wordt wel opgemerkt dat steun vanuit de ambtelijke top belangrijk is, wil het echt slagen. Verder is er behoefte aan een inventarisatie van welke initiatieven er allemaal lopen bij de ministeries om overzicht te krijgen.

Er wordt een vervolgafspraak ingepland met de aanwezigen door het Leer- en Expertisepunt Open Overheid. Ook genodigden die niet aanwezig konden zijn bij deze bijeenkomst, worden uitgenodigd.

Verslag door Anne van de Geijn (Leer- en Expertisepunt Open Overheid)