“Een overheid controleren is lastig als informatie niet vindbaar is”

Terugblik op bijeenkomst Alliantie Open Overheid

Op 28 september was het International Day for Universal Access to Information. Eerder stond deze dag ook wel bekend als de Right to Know Day. Kortom, een dag om aandacht te besteden aan het recht op toegang tot informatie. De Alliantie Open Overheid organiseerde die dag daarom de bijeenkomst ‘Toegang tot informatie: een recht, geen gunst’. Samen met 91 deelnemers en sprekers als Lousewies van der Laan (directeur Transparency International) en onderzoeksjournalisten Birte Schohaus en Bas van Beek (Follow the Money) wierpen we een blik op de verschillende kanten van toegang tot informatie, zoals de informatiehuishouding van de overheid.

“Leg de loper uit voor kleine organisaties”

Lousewies van der Laan trapt de bijeenkomst af met een pleidooi voor toegang tot informatie. En vooral: met aandacht voor de ongelijkheid als het gaat om toegang tot informatie. Zo schetst ze dat bedrijven met veel geld voor dure lobby vaak meer toegang hebben dan kleine organisaties. “Lobby geweld”, noemt ze dat. Terwijl “het de bedoeling is dat beleid wordt gemaakt met gelijke toegang. Leg daarom de loper uit voor kleine organisaties.” Ook doet ze een oproep om de agenda’s van bewindslieden openbaar te maken.

Een andere prioriteit van Transparency International is de bescherming van klokkenluiders. Lousewies stelt dat “het hebben van een veilige meldcultuur, essentieel is voor het werkplezier en om misstanden naar buiten te brengen.” Lousewies benadrukt ook dat het hertellen van vertrouwen in de democratie een samenspel is van onder andere toegang tot informatie, transparantie en bescherming van klokkenluiders.

Hoe is het gesteld met de informatiehuishouding van de overheid?

Om open te kunnen zijn over informatie, is het belangrijk dat de overheid haar informatiehuishouding op orde heeft. Dat is vaak niet het geval. Birte Schohaus en Bas van Beek, onderzoeksjournalisten voor Follow the Money, deden onderzoek naar de informatiehuishouding van de overheid en schreven hierover het artikel ‘Overheid laat haar geheugen vastlopen in digitale chaos’.

De bevindingen die zij doen zijn niet nieuw. De Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed schreef zestien jaar geleden een rapport met de veelzeggende titel ‘Een dementerende overheid’. Dat kan en moet anders vinden Birte en Bas. Ze benadrukken in hun presentatie dat zij, journalisten, alleen met goede toegang tot informatie de overheid kunnen controleren. Het vervelende is dat dat informatiebeheer door ambtenaren vaak wordt gezien als last. Iets “dat ze er ook nog bij moeten doen.” En dat is jammer. Een betere informatiehuishouding helpt ook ambtenaren.

Daarnaast uiten Bas en Birte hun zorgen over actieve openbaarmaking: “wat wij de laatste tijd zien is dat actieve openbaarmaking wordt ingezet om grip te krijgen op Wob-verzoeken. De overheid houdt zo de regie op welke informatie openbaar wordt.” Door Wob-verzoeken niet te behandelen wordt de verzoeker niet meer centraal gezet. Het gevolg? De journalistiek wordt buiten spel gezet. Journalisten kunnen zo bijvoorbeeld niet controleren of de inkoop van mondkapjes correct was. Of desinformatie ontkrachten met feiten van het ministerie.

Meer lezen over de bijeenkomst?

Lees de volledige terugblik op de bijeenkomst in de online community van de alliantie.

Praat mee en deel ervaringen

In onze online community op Pleio kun je terecht voor al je vragen en om mee te praten over Open Overheid. De Alliantie Open Overheid is er om ervaringen met Open Overheid te delen. Nog geen lid? Word lid van de Alliantie Open Overheid en blijf je op de hoogte van aankomende bijeenkomsten.

Afbeelding van mohamed Hassan via Pixabay