Minister Donner van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) kondigt namens Nederland aan zich te willen aansluiten bij het Open Government Partnership (OGP). Daarmee heeft Nederland zich verbonden aan de Open Government Declaration en dus aan de vier pijlers van OGP: toegang tot informatie, participatie (burgerbetrokkenheid), publieke verantwoording en innovatie.

De WRR stelt in het rapport Vertrouwen in burgers de vraag hoe beleidsmakers burgers beter kunnen betrekken. Twee antwoorden daarbij zijn ‘vergroot toegang tot data’ en ‘verbreed eigen informatiegaring’. Het rapport stelt dat burgers aandringen op het beschikbaar stellen van informatie die een actieve burgerbetrokkenheid kunnen voeden. “Ze vragen om ‘open data’: niet alleen toegankelijk maar ook aangeboden op een gestandaardiseerde manier die gemakkelijk door software kan worden gelezen.”

D66 en GroenLinks stellen een Initiatiefvoorstel Wet op de Open Overheid (WOO) op. Deze heeft als doel overheden en semi-overheden transparanter te maken om zo het belang van openbaarheid van publieke informatie voor de democratische rechtsstaat, de burger, het bestuur en economische ontwikkeling beter te dienen. Om deze doelen te bereiken verankert het voorstel de toegang tot publieke informatie en het hergebruik van die informatie als rechten van burgers. Daarnaast wordt de actieve openbaarheid versterkt door het verplicht stellen van openbaarmaking uit eigen beweging van bepaalde categorieën informatie. Overheidsorganen moeten een online beschikbaar informatieregister gaan bijhouden van de documenten en datasets waarover zij beschikken. Als de WOO wordt aangenomen, dan wordt de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) ingetrokken.

De Raad voor Openbaar Bestuur (Rob) geeft in het rapport ‘Gij zult openbaar maken, naar een volwassen omgang met overheidsinformatie’ een antwoord op de vraag naar de wijze waarop openbaarheid van bestuur kan bijdragen aan de legitimiteit van en het vertrouwen in het openbaar bestuur. Eén van de aanbevelingen is: “Bestuurders, volksvertegenwoordigers en ambtenaren moeten meer open en minder krampachtig leren omgaan met het verstrekken van overheidsinformatie” en een andere aanbeveling stelt dat actieve openbaarheid, veel meer dat nu het geval is, het algemene vertrekpunt moet zijn in het communicatiebeleid van de overheid. In lijn hiermee beveelt de Rob aan dat de regels over openbaarheid naar burgers aangepast moeten worden ter vervanging van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob).

Na het opstellen van een concept actieplan Open Overheid organiseerde het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) in oktober 2012 de Maand van de Open Overheid met diverse bijeenkomsten met vele overheids- en maatschappelijke organisaties en burgers. In de periode van voorbereiding van de Maand van Open Overheid werd het toenmalige kabinet demissionair. Het demissionaire kabinet wilde geen ambitie meer bepalen ten aanzien van Open Overheid; dat werd overgelaten aan het volgende kabinet.

Onder verantwoordelijkheid van de huidige minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, minister Plasterk, werd op 4 maart 2013 een Oploop Open Overheid georganiseerd. Daarvoor werden alle eerdere deelnemers aan de Maand van de Open Overheid uitgenodigd. Tijdens deze oploop, waar diverse workshops werden aangeboden over onderwerpen rond Open Overheid, werd de concept-Visie Open Overheid gepresenteerd. BZK verwerkte de feedback in een tweede versie die zij samen met het Actieplan ter consultatie aanbood in april 2013.

De concept Visie en Actieplan Open Overheid werden besproken in een bijeenkomst met het zogenaamde Inspiratieteam Open Overheid. Dit Inspiratieteam is feitelijk een netwerk van diverse betrokkenen en geïnteresseerden die aangeven de ontwikkeling naar een Open Overheid te ondersteunen en zich daarvoor in te zetten. De visie en het actieplan werden besproken met de ministeries en in september door het kabinet aan de Tweede Kamer aangeboden en definitief gemaakt.

Het Actieplan Open Overheid heeft betrekking op activiteiten die in 2014 en 2015 worden ondernomen om die lange termijn veranderingen te bewerkstelligen. In de Visie zijn het algemene doel en de onderliggende motivatie beschreven. Er wordt uitvoerig ingegaan op aanleiding en redenen om naar Open Overheid te streven. Tot slot wordt aangestipt welke projecten en programma’s bijdragen aan, of bevorderlijk zijn voor, Open Overheid. Het Actieplan voor de jaren 2014-2015 geeft een opsomming van voorbeeldprojecten en nieuw op te zetten projecten, die ondersteunend zijn aan de visie. In het document wordt aangegeven dat “het er bij het nastreven van een Open Overheid niet alleen om gaat vanuit het Rijk allerhande acties op te starten, maar juist ook om een podium te geven aan alle initiatieven die er bestaan op het terrein van openheid.” Er zijn dus buiten het Actieplan nog meer programma’s en projecten die bijdragen aan de vier pijlers van OGP. Hoewel de strategie niet specifiek als zodanig staat omschreven, is te herleiden dat zowel ingezet wordt op het ondersteunen of uitvoeren van concrete projecten als op het verbinden van overheids- en maatschappelijke organisaties die op één of andere manier aan een meer open overheid werken.

In het programma Open Overheid wordt ervan uitgegaan dat meer openheid vooral “heel praktisch ontstaat door gewoon te doen en te experimenteren, waarbij ideeën en leerervaringen klein beginnen en langzaam kunnen uitgroeien tot nieuwe werkwijzen en inzichten.” Ter ondersteuning hiervan was er behoefte aan een leer- en expertise-omgeving waaraan iedereen die zich met Open Overheid verbonden voelt kan participeren. Daarom is het Leer- en Expertisepunt Open Overheid van start gegaan, voor publieke professionals die meer willen weten, meer in gesprek willen gaan en meer willen doen met één of meer van de vier vertrekpunten van Open Overheid: Open Contact, Open Aanpak, Open Data en Open Verantwoording. Het LEOO, gevestigd bij ICTU, biedt publieke professionals een website, bijeenkomsten en daarnaast vervult LEOO de functie van kennismakelaar.

Op 2 september 2014 organiseerden het team Open Overheid en het Leer- en Expertisepunt Open Overheid een bijeenkomst waar alle Nederlandse deelnemers aan de Open Government Awards 2014 centraal stonden. De bijeenkomst was vooral bedoeld om kennis en ervaringen uit te wisselen. De Nederlandse winnaar, MijnWOZ, verzorgde ook een presentatie. MijnWOZ bemachtigde de vijfde plek op het internationale podium. Lees hier het uitgebreide verslag of het korte verslag van ‘Beter beleid met Open Overheid’.

Het programma Open Overheid publiceerde een zelfevaluatie en later volgde de onafhankelijke review in het kader van het Open Government Partnership.

Op 6 november 2014 nam de Tweede Kamer een motie van het lid Oosenbrug c.s. aan. In deze motie is de regering verzocht, “uiterlijk 1 juli 2015 onderzoeksrapporten, uitvoeringstoetsen, inkoopinformatie en subsidie-informatie beschikbaar te stellen voor zover mogelijk en een plan te hebben voor de categorieën overheidsinformatie die actief verstrekt gaan worden”. Lees hier meer.

Het was druk tijdens het symposium ‘Actieve Openbaarheid: een Open Aanpak’ in het Nationaal Archief op 29 januari. Ruim 150 beleidsadviseurs, deskundigen op het gebied van participatie en Open Data, archivarissen, informatiemanagers en juristen bespraken hoe overheidsinformatie sneller openbaar en toegankelijk wordt voor burgers. De organisatie was in handen van het Archief Atelier Actieve Openbaarheid, het Nationaal Archief en het Leer- en Expertisepunt Open Overheid. Lees hier het verslag.

Het Doe Open! was een fonkelend festival op 18 mei 2015. Het festival heeft de circa 800 bezoekers (waaronder leden van het voormalige inspiratieteam) aangezet tot anders kijken naar openheid van het eigen werk en dat van anderen. Er ontstonden vele nieuwe verbindingen, nieuwe inzichten, nieuwe doelstellingen en nieuwe activiteiten. De organisatie van het congres was in handen van: Pakhuis de Zwijger, Team Doe-democratie, team Open Overheid en team Agenda Lokale Democratie van het ministerie van BZK en het Leer- en Expertisepunt Open Overheid. Lees hier het verslag.

Na de behandeling van het wetsvoorstel van de wet hergebruik van overheidsinformatie afgelopen woensdag 3 juni is deze wet op 9 juni door de Tweede Kamer aangenomen. Eén van de moties verzoekt de regering, per eind 2016 alle daarvoor geschikte overheidsdata machinaal leesbaar en gestandaardiseerd te ontsluiten via een nationale informatie-infrastructuur. Lees meer over de vaak gestelde vragen over de Wet Hergebruik van Overheidsinformatie (WHO).

Meer dan 100 stakeholders, inhoudelijk betrokkenen en visionairs leverden op 17 juni 2015 hun bijdrage aan de richting en inhoud van het actieplan Open Overheid 2016 -2017, opgesteld door het ministerie van Binnenlandse Zaken. Naast het betrekken van stakeholders, heeft het Ministerie van Binnenlandse Zaken ook een burgerpanel uitgenodigd om met een advies te komen over wat zij belangrijk vinden in het kader van een Open Overheid. Zij kwamen daarom met een adviesrapport voor het Actieplan Open Overheid 2016-2017.  Lees hier meer over de ontwikkelingen rond het nieuwe actieplan.

Een maatschappelijke coalitie van organisaties voor een Open Overheid heeft een manifest opgesteld, met als titel: ‘Onze Overheid, Onze Informatie!’. De eerste twee prioriteiten zijn: voer uit wat beloofd is en wettelijk verankeren van recht op overheidsinformatie. De Maatschappelijke Coalitie voor een Open Overheid bestaat uit: Bits of Freedom, Centrum voor Budgetmonitoring en Burgerparticipatie, Hivos, Instituut Maatschappelijke Innovatie, Kennisland, Meer Democratie, Netwerk Democratie, Open State Foundation, Petities.NL, Publish What You Pay Nederland, Tax Justice.NL, Transparency International Nederland en Waag Society. Lees hier meer over het manifest.

Op 16 november 2015 ging de eerste versie van het Europese Open Dataportaal van de Europese Commissie live tijdens het European Data Forum in Luxemburg. Met de komst van dit dataportaal is het mogelijk om Open Data van vrijwel alle Europese landen te vinden. Het Dataportaal is meertalig en biedt daardoor mogelijkheden voor het ontwikkelen van toepassingen met een brede Europese werking.

In 2015 is het aantal beschikbare Open Datasets op data.overheid.nl is verdubbeld van 3.250 naar 7.156. Dit maakte minister Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties bekend in de Nationale Open Data Agenda 2016, die hij op 1 december aan de Tweede Kamer stuurde. Ook is op 1 december het grootste deel van de dataset met inkoopinformatie van de Rijksoverheid toegevoegd aan data.overheid.nl.

In december 2015 was het tweede Actieplan Open Overheid een feit. Om de twee jaar maakt Nederland een Actieplan Open Overheid. In dit Actieplan beschrijven het kabinet en haar partners hun ambities en concrete acties met betrekking tot het invulling geven aan een Open Overheid.

De Tweede Kamer stemde op dinsdag 19 april in met het initiatiefwetsvoorstel Open Overheid (Woo). Nu de Tweede Kamer het wetsvoorstel heeft aangenomen, is de Eerste Kamer aan zet. Pas na aanvaarding door de Eerste Kamer is het wetsvoorstel er echt door.

Om het innovatief gebruik van Open Data zichtbaar te maken en te belonen, is er vanaf nu de Stuiveling Open Data Award (SODA). De award is vernoemd naar de voormalige president van de Algemene Rekenkamer, Saskia Stuiveling, die zich jarenlang heeft ingezet voor zichtbare en effectieve verantwoording, transparantie en (digitale) vernieuwing van de overheid. Nieuwsgierig naar de website en de wedstrijd? Bekijk dan www.soda2016.nl.

Op 7 juni kwamen de actiehouders van alle negen Actiepunten uit het Actieplan Open Overheid 2016 – 2017 voor het eerst bij elkaar. Het doel van de bijeenkomst was om elkaar beter te leren kennen en kennis uit te wisselen over elkaars Actiepunten. Ook werkten de actiehouders samen aan de eerste ideeën voor het Open Overheid jaarevent en kwamen er ideeën voor het volgende Actieplan op tafel. In het verslag over de bijeenkomst lees je hier meer over.

De Tweede Kamer heeft ingestemd met het wetsvoorstel dat het misbruik van de Wob (wet openbaarheid van bestuur) moet stoppen. Als een bestuursorgaan niet op tijd een beslissing op een aanvraag of bezwaar neemt, heeft de burger recht op een geldbedrag (Wet dwangsom). Er zijn echter mensen en zelfs kleine bedrijfjes die hier misbruik van maken. Met deze wetswijziging – die op 12 juli ook door de Eerste Kamer is aangenomen en op 1 oktober in werking treedt – is misbruik niet meer mogelijk.