Focus nieuw actieplan: Open Democratie & Open Organisatie

Verslag actiehoudersbijeenkomst Actieplan Open Overheid

Op dinsdag 9 juni vond de virtuele actiehoudersbijeenkomst van het Actieplan Open Overheid plaats. In dit verslag tref je een samenvatting van de besproken onderwerpen. Op het programma stonden het huidige Actieplan Open Overheid, het Design Report van het Independent Reporting Mechanism (IRM) van het Open Government Partnership (OGP) en het nieuwe actieplan.

Net als bij de laatste bijeenkomst op 11 juli 2019 waren ook dit keer de leden van het stakeholderforum uitgenodigd. Daarnaast waren ook de actiehouders van het nieuwe actieplan van harte welkom.

Hulpvragen
Het huidige actieplan loopt tot 31 augustus 2020 eind 2020. Een van de actiepunten is al afgerond, namelijk Transparantie financiën decentrale politieke partijen, van actiehouder BZK. Andere actiepunten bevinden zich momenteel in de afrondende fase of worden verder ontwikkeld zodat ze na de duur van dit actieplan doorlopen.

De actiehouders kregen voorafgaand aan de bijeenkomst de vraag om na te denken over wat zij nodig hebben om hun actiepunt verder te brengen. Daar kwam onder andere het volgende uit:

• Open Wob: de actiehouders (provincie Noord-Holland en Open State Foundation) melden dat de semantische standaard gereed is. De ambitie voor een gezamenlijk platform staat nog op het verlanglijstje. Hiervoor willen de actiehouders graag in gesprek gaan met de beheerders van PLOOI. Ook is er een klein budget nodig voor de ontwikkeling van een informatiemodel en bijbehorende API’s. Tot slot vragen zij zich af hoe ze het project kunnen voortzetten als het niet terugkomt in het nieuwe actieplan. Is aansluiting op de Wet open overheid (Woo) een logische stap?
• Open aanbesteden: dit actiepunt bevindt zich in de afrondende fase. Er zou eind mei een internationale bijeenkomst zijn met EU-landen, maar die ging in verband met de coronacrisis niet door. Op 7 juli is er wel een internationaal webinar om digitaal kennis uit te wisselen. Actiehouder BZK onderzoekt hoe het actiepunt een doorstart kan maken in een nieuw project, namelijk het Contract Register. BZK ontving hiervoor al subsidie van de EU. Bij de zoektocht naar een doorstart zijn tips en hulp welkom. Ook zou de actiehouder graag verkennen of zijn project aansluit bij het nieuwe actieplan.
• Open Algoritmen: actiehouders Rijkswaterstaat en VNG geven aan dat zij hopen op een vervolg op het huidige actiepunt. Tot nu toe is vooral het proces omschreven en daar willen ze graag op verder bouwen. En – in overeenstemming met het OGP – willen zij inwoners hier meer bij betrekken. Het contact tussen de actiehouders is niet altijd intensief geweest, onder andere door personele wisselingen. De actiehouders geven aan blij te zijn elkaar tijdens deze actiehoudersbijeenkomst te treffen.
• Open by Design: de pilot met betrekking tot actieve openbaarmaking loopt voornamelijk op Rijksniveau. Er zijn op dit moment acht verschillende pilots bij vier departementen. De actiehouder wil graag weten welke gemeenten of provincies willen experimenteren met Open by Design. Gemeente Amsterdam geeft aan interesse te hebben. Ook interesse in een Open by Design pilot? Laat het weten!

Design Report OGP
Eind april publiceerde het OGP het Design Report over het Nederlandse actieplan voor een breed publiek. Dit rapport werd opgesteld door het Independent Reporting Mechanism (IRM) van het OGP. In dit rapport deelt het IRM haar bevindingen over het actieplan. Hierin staat onder andere:

• Positieve feedback over het proces voorafgaand aan het derde Actieplan. Met name over de consultatierondes met (de)centrale overheden en maatschappelijke organisaties en de samenwerking met het multi-stakeholderforum.
• Waardering voor de diverse set aan actiepunten met focus op lokale overheden.
• Een positieve reactie over het opnemen van actiepunten die betrekking hebben op burgerparticipatie.

Het rapport van het IRM stond open voor consultatie. Hoe vonden de actiehouders deze tussentijdse review? Over het algemeen konden de actiehouders goed uit de voeten met de bevindingen van het IRM. Ook gaf een van de actiehouders aan een goed gesprek te hebben gehad.

Vooruitblik op het nieuwe Actieplan Open Overheid
Het nieuwe Actieplan is in de maak en Marieke Schenk van het Leer- en Expertisepunt Open Overheid presenteerde tijdens de bijeenkomst de contouren van het nieuwe plan. Eind 2020 wordt het plan gepresenteerd, de deadline is 31 december.

Het centrale thema van het nieuwe actieplan is open overheidsorganisaties voor een open democratie. Hierop aansluitend is het actieplan in te delen in twee categorieën met daarin een aantal mogelijke actiepunten. Namelijk:

• Categorie Open Democratie
  1. Wet op de politieke partijen (Wpp)
  2. Wet open overheid (Woo)
  3. Direct Duidelijk Brigade
  4. Open data, algoritmen en open source
  5. Transparantie processen-verbaal verkiezingen
• Categorie Open Organisatie
  1. Beleidsintimiteit
  2. Tijd en ruimte
  3. Organisatiecultuur

De presentatie van het actieplan wordt als “aansprekend” ontvangen. Aandachtspunten die uit de feedback van de aanwezigen volgen zijn:

• Het actiepunt ‘open data, algoritmen en open source’ roept de meeste vragen op. Hoe verhoudt open source zich precies tot open data en algoritmen?
• Het onderwerp beleidsintimiteit wordt positief ontvangen als actiepunt. Maar hoe maak je dit concreet? Met webinars en workshops? Of een netwerk? Ideeën zijn welkom.
• De Woo als onderdeel van het actieplan wordt door een van de actiehouders als een must
• Een van de actiehouders benoemt dat er aandacht moet zijn voor het feit dat een open democratie meer is dan een open overheid. Is er ruimte voor dialoog? “Het lijkt nu wel heel erg: wij als overheid richting de samenleving.”
• De deelnemers vinden het belangrijk om een externe consultatie te organiseren. Wat vindt de buitenwereld van dit plan? Er bestaan klankbordgroepen in Amsterdam en Utrecht die wellicht een rol kunnen spelen bij deze consultatie.
• Tot slot wordt benadrukt dat politieke urgentie echt belangrijk is voor open overheid. Welke rol kan de minister van BZK hierbij spelen? Een ‘alliantie open overheid’ (zie verderop in dit verslag) kan helpen bij het creëren van politieke urgentie.

Verbinding
Actiehoudersbijeenkomsten zijn normaal gesproken hét moment om elkaar weer te spreken en kennis en ervaringen uit te wisselen. Het verbindende karakter is belangrijk. De oproep van Eric en Marieke is dan ook om elkaar virtueel op te blijven zoeken.

In het kader van ‘elkaar opzoeken’ werd ook het idee voor een ‘alliantie open overheid’ besproken. Een netwerk dat huidige actiehouders, toekomstige actiehouders en iedereen die een opener overheid verder wil brengen met elkaar verbindt. Hoe dit netwerk er precies uitziet moet nog worden uitgewerkt. Actiehouders en leden van het stakeholderforum worden van harte uitgenodigd om hierover mee te denken en zich aan te sluiten. Welke ideeën zijn hiervoor? En welke naam zou zo’n alliantie moeten krijgen?

Denk mee!
Ook als je niet bij de actiehoudersbijeenkomst was en op dit moment niet betrokken bent bij het Actieplan Open Overheid horen we graag meer over jouw open ideeën.

• Laat ons weten of jij deel wilt uitmaken van de ‘alliantie open overheid’.
• Neem contact met ons op als je mee wilt doen aan het nieuwe Actieplan Open Overheid.