Maatschappelijk aanbesteden is een manier om deze overdracht van taken en verantwoordelijkheden op een verantwoorde manier te laten verlopen. Voorbeelden zijn buurthuizen, de wijkbibliotheek, sporthallen en -velden, speelplaatsen, dagbesteding voor kwetsbare groepen, begeleiding naar werk, parkonderhoud, veiligheid, (welzijns)activiteiten voor allerlei doelgroepen en zwembaden. Het woord ‘aanbesteden’ verwijst naar verzakelijking, van concurrerende alternatieven zonder dat sprake hoeft te zijn van het daadwerkelijk in de markt zetten van een opdracht (klassiek aanbesteden). De maatschappelijke waarde van activiteiten staat centraal en niet de economische waarde daarvan. Het betreft het overhevelen van taken waar de overheid verantwoordelijk voor is en waarvoor de overheid kaders opstelt.

De afgelopen jaren hebben overheden, onder druk van Europese regelgeving, veel energie gestoken in het aanbesteden van (publieke) taken via complexe procedures. Zo zijn het lokale of regionale openbaar vervoer en delen van de thuiszorg aanbesteed. Vaak werd, vanwege beperkte middelen, geprobeerd om via concurrentie tussen aanbieders meer waar te krijgen voor zo min mogelijk geld. Gevraagde prestaties werden tot in detail in bestekken uitgeschreven op prestatieniveau.

Partijen in maatschappelijk aanbesteden
Bij maatschappelijk aanbesteden verschuift het gevoel van eigenaarschap naar de samenleving. Daarbij ligt de focus op samenwerking in een nieuwe rolverdeling in plaats van concurrentie, vanuit de gedachte dat voor veel complexe vraagstukken meerdere partijen nodig zijn. Maar uiteraard kan het soms ook gaan om één partij die een concrete taak overneemt. Partners benutten elkaars kwaliteiten voor een samenhangende oplossing.

Maatschappelijk aanbesteden en wet- en regelgeving
Maatschappelijk aanbesteden is niet specifiek vastgelegd in wet- en regelgeving. Het is uiteraard wel, indien het een uitvraag van de overheid betreft, onderhevig aan wet- en regelgeving op het gebied van aanbesteden en subsidiëren. Het gaat tenslotte om partijen in de samenleving met inzet van geld en/of middelen te vragen om een inspanning en/of prestatie te leveren.

Ontwikkelingen in de samenleving en maatschappelijk aanbesteden
Maatschappelijk aanbesteden past bij een aantal ontwikkelingen in de samenleving:

1. In collegeprogramma’s komt het belang van de inzet van burgers en het ruimte geven aan initiatieven meer en meer terug.
2. Door de decentralisaties verschuift veel macht naar gemeenten.
3. Er moet overal worden bezuinigd.
4. Het aantal sociale ondernemingen neemt toe.
5. De kaders voor aanbesteden zijn in beweging, relevant voor maatschappelijk aanbesteden is de Right to Challenge paragraaf in de Wmo en de EMVI (Economisch meest voordelige inschrijving) richtlijn in de Aanbestedingswet.
6. De inzet van vrijwilligers en formele organisaties verstrengelen meer en meer.
7. Bij veel gemeenten leeft de wens om af te komen van het subsidiedenken.
8. In buurten met veel armoede en hoge werkloosheidscijfers groeit de wens om geld in de buurt te houden.

Aandachtspunten voor inkopers in maatschappelijk aanbesteden
De wereld van gemeentelijke beleidsmakers, met doelen als vormgeven aan de participatiesamenleving, en die van inkopers bij gemeenten zijn nog teveel gescheiden. Er is onvoldoende inzicht in wat maatschappelijk aanbesteden betekent voor subsidie- en inkooptrajecten. Vragen die voor inkopers van belang kunnen zijn:

1. Is het wenselijk dat er concurrentie tussen partijen ontstaat?
2. Gaat het om output of outcome?
3. Gaat het alleen om de inzet van bewoners en sociaal ondernemers of spelen traditionele partijen ook een rol?
4. Moet er gezamenlijk nog een doel worden vastgesteld of is die al helder? Wordt er subsidie verstrekt of worden diensten ingekocht?
5. Hoe wordt de voortgang van de projecten gemonitord?

Kies je voor maatschappelijk aanbesteden, dan moeten besluiten rond de uitvraag, procedure, overeenkomst en bekostiging juridisch onderbouwd zijn. Dat voorkomt nare verrassingen achteraf. Bovendien moet u uw keuzes kunnen motiveren. Je zoekt ook naar een gepaste procedure en contractvorm die bij vraag en opgave passen. Deze contractvorm kan privaatrechtelijk (overeenkomst) of publiekrechtelijk (subsidie) zijn.

Verder lezen
Informatieblad Maatschappelijk aanbesteden
Juridisch leaflet Maatschappelijk aanbesteden
Website www.maatschappelijkaanbesteden.nl
Themanummer Maatschappelijk aanbesteden op tijdvoorsamen.nl