Open moet het zijn! Update #2

Elke acht weken publiceren we een blog waarin je de laatste stand van zaken voor alle actiepunten uit het Actieplan Open Overheid vindt. De actiehouders die verantwoordelijk zijn voor de actiepunten leveren deze informatie aan.

Actiepunt 1: Open Besluitvorming bij gemeenten en provincies

Actiehouder: Provincie Zuid-Holland en VNG. In samenwerking met: Open State Foundation (OSF) en overige provincies

De app ‘Voordat het nieuws was’ van Oberon won de app challenge Open Stateninformatie, georganiseerd door de provincies Zuid-Holland, Noord-Holland, Utrecht, Flevoland, Limburg en de Open State Foundation. De provincies hebben de app challenge in het leven geroepen om deelnemers uit te dagen om een idee in te sturen dat het publieksbereik en de toegankelijkheid van Stateninformatie vergroot. De winnende toepassing legt een link tussen de actualiteit en de politieke oorsprong en daagt inwoners uit om zich in de politieke discussie te verdiepen. De jury prees het winnende team vanwege het gebruiksgemak waarmee Staten- en Raadsinformatie in de browser automatisch is te combineren met artikelen op websites van regionale en landelijke media. De app wordt op maandag 11 maart gepresenteerd tijdens een feestelijk Open Ontbijt bij het ministerie van BZK.

VNG Realisatie is bezig met het testen van de gemaakte standaard met leveranciers zodat Raads- en Stateninformatie op een vergelijkbare wijze gedeeld kan worden als Open Data. Daarnaast is er bij de VNG dit jaar ruimte om 100 extra gemeenten te laten meedoen met Open Raadsinformatie.

Actiepunt 2: Transparantie financiën decentrale politieke partijen

Actiehouder: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. In samenwerking met: diverse landelijke en lokale partijen

Op 25 januari is de kabinetsreactie op de evaluatie van de Wet financiering politieke partijen naar de Tweede kamer gestuurd. In deze brief heeft het kabinet kenbaar gemaakt dat zij het standpunt van de Evaluatie- en Adviescommissie Wet financiering politieke partijen dat decentrale politieke partijen een eigenstandige benadering verdienen deelt. De vraagstukken van de subsidiëring van decentrale politieke partijen en de regelgeving over de overige inkomsten van decentrale politieke partijen zullen daarom worden betrokken bij de ontwikkeling van de nieuwe Wet op de politieke partijen. De minister van BZK gaat de komende periode werken aan de ontwikkeling van deze wet. De ontwikkeling van het ondersteuningsinstrument voor de transparantie van de financiering van decentrale politieke partijen wordt hierbij betrokken.

Bekijk hier de kabinetsreactie op de evaluatie van de Wfpp.

Actiepunt 3: Pioniersnetwerk Open Overheid voor gemeenten

Actiehouder: Gemeente Schiedam. In samenwerking met: gemeenten Utrecht en het Leer- en Expertisepunt Open Overheid

Op het stadskantoor in Utrecht vond 22 november de tweede bijeenkomst van het Pioniersnetwerk Open Overheid plaats. In een drietal interessante presentaties kwamen Utrechtse Open Overheid initiatieven aan bod.

Automatisch anonimiseren gegevens
De gemeente Utrecht is een pilot gestart om gegevens automatisch te anonimiseren door gebruik te maken van speciaal hiervoor ontwikkelde software. Hierdoor kan informatie sneller openbaar gemaakt worden, met inachtneming van de (wettelijke) privacykaders. De komende jaren wordt de software nog verder doorontwikkeld.

Open Wob en Wet open overheid (Woo)
Vanaf 2014 publiceert de gemeente Utrecht afgeronde Wob-dossiers. In 2017 is er een koppeling gemaakt met de website van de Open State Foundation (OSF). De werkgroep Open Wob gaat de komende twee jaar aan de slag om Wob-informatie geanonimiseerd en doorzoekbaar te publiceren op de website van OSF.

Informatiecommissaris
De gemeente Utrecht heeft als één van de eerste gemeenten een informatiecommissaris aangesteld. De gemeente Utrecht wil zo open en transparant mogelijk zijn, omdat dit cruciaal is voor de lokale democratie. Het devies daarbij is: “Ga in gesprek met gebruikers van (overheids)informatie. Zo krijg je veel inzichten. Door elkaar op te zoeken kom je tot oplossingen.”

Voor in de agenda
Op dinsdag 12 maart vindt de derde bijeenkomst van het Pioniersnetwerk Open Overheid plaats bij de provincie Zuid-Holland. Het thema van deze bijeenkomst is ‘Open data: wat kunnen gemeenten en de provincie Zuid-Holland voor elkaar betekenen?’ Volg open-overheid.nl om op de hoogte te blijven van de laatste updates. Je kunt je ook aanmelden voor de LinkedIn-groep van het Pioniersnetwerk Open Overheid voor gemeenten om met anderen in gesprek te gaan en ideeën uit te wisselen. Meld je hier aan voor de bijeenkomst op 12 maart.

Actiepunt 4: Open Parlement

Actiehouder: Tweede Kamer

Op basis van de resultaten van het onderzoek naar de kwaliteit van de Digitoegankelijkheid van de parlementaire documenten op de website van de Tweede Kamer, worden gesprekken met de leverancier van de conversiedienst gevoerd om te kijken op welke manier de geproduceerde XML en pdf meer digitoegankelijk kunnen worden. Daarnaast wordt intern gekeken of de bronbestanden van meer meta-informatie voorzien kunnen worden.

Actiepunt 5: Open Wob

Actiehouder: Provincie Noord-Holland. In samenwerking met: Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en Open State Foundation (OSF)

Als actiehouder is de provincie Noord-Holland samen met samenwerkingspartner Open State Foundation in januari echt van start gegaan met het ontwikkelen van de semantische standaard Open Wob. Op dit moment ‘spreekt’ elke overheid een andere taal als het gaat om het publiceren van Wob-documenten. Dit terwijl er vanuit de Wet open overheid een verplichting komt om deze documenten actief te publiceren. Tijdens een kick-off bijeenkomst is met verschillende vertegenwoordigers van de VNG, gemeenten, de politie en provincies besproken wat we willen realiseren en hoe we dit willen realiseren. Als resultaat zien we een gestandaardiseerde wijze voor het online beschikbaar stellen van Open Wob verzoeken, goed doorzoekbaar en op een gedeeld platform.

De VNG nam tijdens de kick-off het voortouw om een eerste verkennende sessie te leiden. Zij hebben al ruime ervaring met het opzetten van standaarden. Tijdens de verkenning bleek een grote verscheidenheid in het interne proces en ook in naamgevingsconventies. Van nog alles op papier tot een al digitaal werkend platform en proces. Er volgde een constructief gesprek tussen de deelnemers over hoe we hier een oplossing voor kunnen vinden. De werkgroep is nu flink aan de slag om de hoofdkenmerken van de naamconventies te benoemen en te categoriseren.

We verwachten in maart een standaard te hebben die we ter consultatie kunnen aanbieden.

Actiepunt 6: Open Algoritmen

Actiehouder: Rijkswaterstaat & VNG

De afgelopen maanden gingen we aan de slag met kennismakingen en het ontdekken van het speelveld waarin ons actiepunt zich bevindt. Daarin zijn we interessante samenwerkingen tegengekomen, onder andere met Open State Foundation, Maranke Wieringa (PhD researcher bij UU) en Martijn (PhD TU/Delft).

Daarnaast ontwikkelden we een model van uitvoering voor ons actiepunt. Daarin identificeren we drie hoofdstromen: Praktijk, Ontwikkeling en Onderzoek. Met de Praktijk en Onderzoek stromen gaat ons actiepunt zelf aan de slag en met de stroom Ontwikkeling zoeken we de verbinding met bijvoorbeeld het ministerie van BZK en Open State foundation. We hopen binnenkort een definitief projectplan op te stellen voor ons actiepunt.

Actiepunt 7: Project ‘Dilemmalogica’

Actiehouder: Voorlichtingsraad en Ministerie van Algemene Zaken

Het actiepunt Dilemmalogica ging met de volgende drie typen activiteiten aan de slag:

1. Kennismaking: er is onmiskenbaar behoefte aan het doorgronden van dilemma’s als onmiskenbare kost voor wie het openbaar bestuur dient. In diverse stafoverleggen, studiedagen en werksessies is afgelopen twee maanden beproefd wat ‘dilemmalogica’ vermag; het vroegtijdig bieden van erkenning bij omstreden kwesties, het helpen ordenen van zienswijzen en in de dialoog ontdekken van perspectieven, die eerder niet voor mogelijk werden gehouden. Daar gaan we mee door. Vooral door aan de hand van casuïstiek de mogelijkheden van het herkennen en hanteren van dilemma’s te versterken.
2. Onderbouwing: inzichten uit diverse wetenschappen – bestuurskunde, organisatiekunde, antropologie en communicatiewetenschappen – helpen om te verklaren waarom er op dit moment zoveel belangstelling is om minder vanuit perspectieven van de overheid (lees: bestuurlijke akkoorden) en meer vanuit opgaven te denken, durven en doen. We toetsen mechanismen zoals procedurele rechtvaardigheid (onderzocht door o.m. Tyler & Lind en Van den Bos) en werkvormen zoals dilemmabestendige arrangementen (Van Twist e.a.) , polarisatiemodel (Brandsma) en paradoxaal leiderschap (Brughmans) om bij dilemma’s vast te stellen hoe je bij agendering, beleidsvorming en besluitvorming kunt communiceren over dilemma’s.
3. Leidraad: in maart en april werken we aan een leidraad waarin we de ervaringen en inzichten verder brengen. Samen met de Academie voor Overheidscommunicatie, de Algemene Bestuursdienst en anderen die willen weten hoe het vroegtijdig open communcieren over dilemma’s helpt de legitimiteit van het openbaar bestuur te versterken.

Wil je meer informatie? Neem dan contact op met Guido Rijnja (adviseur communicatiebeleid bij de Rijksvoorlichtingsdienst): g.rijnja@minaz.nl of 0646875112.

Actiepunt 8: Pilot ‘Open by Design’

Actiehouder: Programma ‘Rijk aan informatie’. In samenwerking met: Instituut Maatschappelijke Innovatie (IMI)

Begin 2019 werd een nieuwe versie van de Wet open overheid (Woo) naar de Tweede Kamer gestuurd. Actieve openbaarheid vormt een belangrijk onderdeel van deze nieuwe wet. Het Meerjarenplan Verbetering Informatiehuishouding is als bijlage bij deze wet aan de Kamer aangeboden en bevat een aantal acties die gericht zijn op ‘Open by design’. Denk daarbij aan het anders inrichten van werkprocessen, het inregelen van openbaarheid en het in sjablonen scheiden van openbare informatie en vertrouwelijke informatie. De resultaten van de verkenning ‘Open by design’ van het ministerie van OCW zijn ook beschikbaar. Deelname van andere overheden is nog mogelijk. Meer informatie over bovenstaande: g.enthoven@imi.nu

Actiepunt 9: Toetreding tot het Exctractive Industries Transparency Initiative (EITI)

Actiehouder: Ministerie van Buitenlandse Zaken (BuZa). In samenwerking met: Ministerie van Economische zaken en klimaat (EZK)

Binnen het Extractive Industries Transparency Initiative (EITI) is een aantal stappen gezet om het eerste transparantie-rapport over de waardeketen van de Nederlandse olie- en gasindustrie, inclusief de financiële stromen tussen de overheid en de olie- en gasindustrie, eind 2019 te presenteren. Zo is er een tender uitgeschreven voor de benodigde accountant en zijn partijen begonnen met een inventarisatie van de punten die in het rapport beschreven moeten worden.

Actiepunt 10: Open Aanbesteden (pilot OCDS)

Actiehouder: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Na een workshop met buitenlandse en binnenlandse deskundigen over de ins en outs van de Open Contracting Data Standard (OCDS) heeft de projectgroep nu een helder beeld van wat de internationale standaard voor Open Aanbesteden inhoud en wat erbij komt kijken om deze standaard in de dagelijkse praktijk van de Rijksinkoop toe te passen. Deze bevindingen legden we vast in een eerste versie van het adviesrapport. De volgende stap is nagaan in hoeverre het Rijk voldoet aan de OCDS. Hierbij kijken we ook naar de ervaringen van andere landen, waaronder Engeland en Schotland. De verwachting is dat deze stap in de komende drie maanden kan worden gezet. Daarna zal worden bezien of – en in hoeverre het wenselijk is – om aanpassingen in het Rijksbeleid door te voeren met betrekking tot Open aanbesteden.

Actiepunt 11: Lokale Digitale Democratie

Actiehouder: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. In samenwerking met: Partners ‘Democratie in Actie’ programma

Vanuit de netwerkaanpak is een spin-off ontstaan. Op verzoek van de G5 gemeenten worden de mogelijkheden verkend van het vormgeven van een intergemeentelijk ontwikkelteam. Dit team zou betrokken gemeenten in staat moeten stellen om eigenstandig open source participatietools te (door)ontwikkelen. Voor wat betreft de proeftuin wordt, naar aanleiding van de evaluatie van de eerste ronde, het ondersteuningsaanbod gewijzigd.