Open moet het zijn! Update #3

Elke acht weken publiceren we een blog waarin je de laatste stand van zaken over alle actiepunten uit het Actieplan Open Overheid leest. De actiehouders die verantwoordelijk zijn voor de actiepunten leveren deze informatie aan.

Actiepunt 1: Open Besluitvorming bij gemeenten en provincies

Actiehouder: Provincie Zuid-Holland en VNG. In samenwerking met: Open State Foundation (OSF) en overige provincies

Op 11 maart is de winnende app van de Open Stateninformatie App-Challenge gelanceerd: ‘Voordat het nieuws was’. Dit gebeurde tijdens het Open Ontbijt bij het ministerie van BZK. De plug-in is nu te downloaden voor de webbrowser. Hiermee krijg je op websites van lokale en regionale media automatisch een seintje als het nieuwsbericht ergens in de Stateninformatie van vijf provincies of in de raadsinformatie van 110 gemeenten voorkomt.

Daarnaast zijn de andere zeven provincies uitgenodigd om deel te nemen en kunnen andere geïnteresseerde gemeenten hun interesse kenbaar maken aan Sander Bakker van de VNG. De VNG heeft – nadat in mei de nieuwe Open Raadsinformatie zoekmachine live staat – ruimte om dit jaar 100 nieuwe gemeenten toe te voegen.

Tot slot: VNG, provincies en Open State Foundation zijn in gesprek met het ministerie van BZK en KOOP over de adoptie van Open Besluitvorming via PLOOI. Onder andere besluitvorming die met de Wet Open Overheid (Woo) openbaar gemaakt dient te worden, krijgt een plek op dit platform.

Actiepunt 2: Transparantie financiën decentrale politieke partijen

Actiehouder: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. In samenwerking met: diverse landelijke en lokale partijen

In 2018 ontving ProDemos van BZK subsidie om in samenwerking met lokale politieke partijen een ondersteuningsstructuur voor lokale politieke partijen op te zetten. Op 18 februari 2019 werd in het kader daarvan het Kennispunt Lokale Politieke Partijen gelanceerd. Op de website van dit Kennispunt staat veel informatie voor en over lokale politieke partijen. Zo ook over de financiën: bijvoorbeeld informatie en voorwaarden over de transparantie van financiering bij ANBI-instellingen. Verder tref je bij het Kennispunt voorbeelden van hoe (lokale) politieke partijen aan financiering kunnen komen. Bij het Kennispunt kwamen tot nu toe nog geen vragen binnen over de transparantie van de financiering.

In 2018 organiseerde BZK samen met vertegenwoordigers van lokale politieke partijen verschillende regionale bijeenkomsten. In deze open gesprekken ging het over de ondersteuningsbehoefte van lokale politieke partijen. Tijdens de bijeenkomsten kwam het onderwerp transparantie van de financiering van politieke partijen in het decentraal bestuur niet expliciet aan de orde. Wel is vanuit de aanwezigen aandacht gevraagd voor de financiële gelijkberechtiging van lokale politieke partijen.

Actiepunt 3: Pioniersnetwerk Open Overheid voor gemeenten

Actiehouder: Gemeente Schiedam. In samenwerking met: gemeenten Utrecht en het Leer- en Expertisepunt Open Overheid

In samenwerking met de provincie Zuid-Holland zou in maart, tijdens de Open Gov Week, een speciale editie van het Pioniersnetwerk plaatsvinden voor gemeenten uit de provincie Zuid-Holland. Helaas waren er te weinig aanmeldingen voor deze bijeenkomst en besloot de provincie Zuid-Holland de bijeenkomst niet door te laten gaan. De gemeente Schiedam gaat begin mei aan de slag met het inplannen van een nieuwe bijeenkomst van het Pioniersnetwerk Open Overheid. Het Leer- en Expertisepunt Open Overheid denkt met de gemeente mee over de plannen.

Actiepunt 4: Open Parlement

Actiehouder: Tweede Kamer

Na overleg met de externe dienstverlener van de conversiedienst voor onze parlementaire documenten op de website van de Tweede Kamer en met het onderdeel van de ambtelijke organisatie waar de registratie van deze documenten plaatsvindt, is besloten om de focus te leggen op parlementaire documenten die hun oorsprong binnen de Tweede Kamer vinden. Hierbij kun je denken aan moties en amendementen. De kwaliteit van de bron-documenten die van externe partijen komen, zoals departementen, zijn lastiger te verbeteren en daarmee minder geschikt om mee te beginnen. Er wordt nu een analyse gemaakt om in kaart te brengen wat nodig is in de keten om deze documenten digitoegankelijk te publiceren.

Actiepunt 5: Open Wob

Actiehouder: Provincie Noord-Holland. In samenwerking met: Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en Open State Foundation (OSF)

Als actiehouder is de provincie Noord-Holland samen met Open State Foundation en andere aangesloten overheidsorganisaties zoals VNG, gemeenten en de politie, aan het werk om een semantische standaard te ontwikkelen.

Het doel van het actiepunt Open Wob is om bij te dragen aan transparantie van de overheid. Dit willen we doen door documenten die op basis van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) openbaar worden gemaakt, op gestandaardiseerde wijze als open data online te plaatsen. Ook willen we deze documenten goed doorzoekbaar beschikbaar maken. De standaard is grondig doorgesproken met de belanghebbenden, zodat deze voor de verschillende organisatietypen – ieder met hun eigen processen en organisatiekenmerken – toepasbaar is. Er is zelfs gekeken hoe de standaard internationaal gezien overeind kan blijven. We staan nu op het punt om het concept landelijk ter consulatie aan te bieden, waarna deze vastgesteld kan worden en verankerd in de interne werkprocessen van onze partners. We beschrijven de standaard en testen via een end-to-end praktijk casus. Deze informatie brengen we samen in een handreiking waarmee organisaties aan de slag kunnen. Hopelijk motiveert dit ook andere overheden om in de toekomst meer documenten online te publiceren.

Met de standaard en een gezamenlijke publicatie platform, worden Wob-documenten toegankelijk, beter doorzoekbaar en vergelijkbaar. Ook zijn ze geschikt voor hergebruik in analyses of nieuwe toepassingen.

Actiepunt 6: Open Algoritmen

Actiehouder: Rijkswaterstaat & VNG

Er zit volop positieve energie in de werkgroep Open Algoritmen. We merken ook dat het actiepunt voor onszelf als actiehouder, maar ook voor onze organisatie en omgeving, steeds meer vorm krijgt en dat is fijn!

Zo zijn we van plan om designsessies te organiseren bij het Design Lab Twente. Ook zijn we op zoek naar de mogelijkheden en vorm van meet-ups met de Rijksoverheid, lokale democratie en het veld daaromheen. We starten met een onderzoek naar verschillende typen algoritmen in de praktijk van Rijkswaterstaat en VNG en werken samen met Open State Foundation aan een activistisch standpunt over het gebruik van algoritmen door overheden. Daarnaast onderzoeken we hoe we vanuit het gemeentelijk netwerk mobiliteit en infrastructuur kunnen aansluiten bij smart city initiatieven.

Ben je door dit bericht geprikkeld en wil je ook actief deelnemen aan de werkgroep? Ongeveer eens per anderhalve maand komen we samen. Stuur een e-mail naar gwen.wijman@rws.nl en maike.popma@vng.nl voor meer informatie over het tijdstip, de locatie, etc.

Actiepunt 7: Project ‘Dilemmalogica’

Actiehouder: Voorlichtingsraad en Ministerie van Algemene Zaken

Eerdere en actieve openbaarheid over de aanleiding van overheidsbemoeienis en de afwegingen die aan besluiten ten grondslag liggen spreken duidelijk tot de verbeelding. Dit betekent dat bij diverse departementen en diensten workshops en (lunch)bijeenkomsten zijn verzorgd. Ook zijn bij enkele beleidsopgaven concreet dilemma’s benoemd en is besproken hoe erkenning kan worden geboden bij het ongemak over (voorgenomen) interventies.

‘Dilemmalogica’ spreekt tot de verbeelding omdat het verband houdt met een breed besef in en om de overheid dat snelle manieren van informeren en mobiliseren welhaast dwingen om ‘de kaarten niet voor de borst te houden’. Dit geeft ook aan dat het openbaren van zienswijzen, mogelijke keuzes en oplossingsrichtingen alles te maken heeft met het vermogen om vertrouwen te geven. Er is behoefte aan een concrete leidraad voor het praktiseren van de drieslag in het concept van ‘dilemmalogica’: het aansluiten op zorgen en bieden van erkenning, het vervolgens (helpen) ordenen van opvattingen en daaraan koppelen van perspectieven, zoals scenario’s en manieren van communiceren.

Prototypes van een leidraad worden momenteel bij cases uitgeprobeerd, zodat in de zomer het ‘gereedschap’ van bestuurders en ambtenaren ook op dat punt kan worden aangevuld. Een stagiaire doet vanuit de Erasmus Universiteit (bestuurskunde) onderzoek naar de werking van dilemmalogica.

Meer weten over voorbeelden van de toepassingen en achtergronden van de gesprekken? Weet dan de projectleider te vinden: Guido Rijnja (adviseur communicatiebeleid bij de Rijksvoorlichtingsdienst): g.rijnja@minaz.nl of 0646875112.

Actiepunt 8: Pilot ‘Open by Design’

Actiehouder: Programma ‘Rijk aan informatie’. In samenwerking met: Instituut Maatschappelijke Innovatie (IMI)

De actiehouder van dit actiepunt geeft aan dat de update uit februari nog voldoet:

Begin 2019 werd een nieuwe versie van de Wet open overheid (Woo) naar de Tweede Kamer gestuurd. Actieve openbaarheid vormt een belangrijk onderdeel van deze nieuwe wet. Het Meerjarenplan Verbetering Informatiehuishouding is als bijlage bij deze wet aan de Kamer aangeboden en bevat een aantal acties die gericht zijn op ‘Open by design’. Denk daarbij aan het anders inrichten van werkprocessen, het inregelen van openbaarheid en het in sjablonen scheiden van openbare informatie en vertrouwelijke informatie. De resultaten van de verkenning ‘Open by  design’ van het ministerie van OCW zijn ook beschikbaar. Deelname van andere overheden is nog mogelijk. Meer informatie: g.enthoven@imi.nu

Zie ook:
– Open by Design | Observaties en conclusies pilot OCW
– Meerjarenplan verbetering informatiehuishouding

Actiepunt 9: Toetreding tot het Exctractive Industries Transparency Initiative (EITI)

Actiehouder: Ministerie van Buitenlandse Zaken (BuZa). In samenwerking met: Ministerie van Economische zaken en klimaat (EZK)

Binnen het Extractive Industries Transparency Initiative (EITI) is een aantal stappen gezet om het eerste transparantierapport over de waardeketen van de Nederlandse delfstoffenindustrie, inclusief de financiële betaalstromen tussen de overheid en de delfstoffenindustrie, uiterlijk eind 2019 te presenteren. Zo is de benodigde accountant via een aanbesteding geworven en hebben partijen een inventarisatie gemaakt van de punten die in het rapport beschreven moeten worden. Daarmee is NL-EITI begonnen met het opstellen van het rapport.

Actiepunt 10: Open Aanbesteden (pilot OCDS)

Actiehouder: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

De projectgroep heeft het tweede deel van het adviesrapport opgeleverd, waarin is nagegaan in hoeverre het Rijk voldoet aan de OCDS. In het eerste deel is aangegeven wat de internationale standaard voor Open Aanbesteden betekent en wat erbij komt kijken om deze standaard in de dagelijkse praktijk van de Rijksinkoop toe te passen. Beide delen zullen in april met een aantal stakeholders worden besproken. Daarna gaat de projectgroep aan de slag met het opstellen van het eindrapport, dat in mei wordt opgeleverd. In dit rapport zal ook aandacht worden besteed aan de ervaringen van andere landen, waaronder Engeland en Schotland.

Na oplevering van het eindrapport wordt binnen het Rijk bekeken of, en in hoeverre, het wenselijk is om aanpassingen in het Rijksbeleid door te voeren met betrekking tot Open Aanbesteden.

Actiepunt 11: Lokale Digitale Democratie

Actiehouder: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. In samenwerking met: Partners ‘Democratie in Actie’ programma

De intergemeentelijke open source samenwerking die is ontstaan vanuit het netwerk begint steeds meer vorm te krijgen. Een adviseur is in de arm genomen om het geheel vorm te geven. Hij verzamelt de wensen en eisen van elke gemeenten en vat deze samen in een plan van aanpak.

Het ondersteuningsaanbod van de proeftuin Lokale Digitale Democratie bleek niet toereikend. De nieuwe ondersteuning gaat zich richten op het gebruiksklaar maken van Consul voor tenminste vijf gemeenten. Onderdeel hiervan is technische ondersteuning bij de installatie, beheer en onderhoud. Ook wordt een community manager in de arm genomen om de kennisinfrastructuur verder te ontwikkelen en aan te jagen.

Op 24 april organiseerden we een netwerkbijeenkomst over Lokale Digitale Democratie. De netwerkbijeenkomst vond plaats in Utrecht en was voor iedereen die zich bezighoudt met of interesseert in vernieuwende vormen van democratie.

Leestip: het Leer- en Expertisepunt Open Overheid interviewde Koos Steenbergen van het Ministerie van BZK – en actiehouder van dit Actiepunt – over Lokale Digitale Democratie. Lees het interview met Koos.