Open moet het zijn! Update #9

Het Leer- en Expertisepunt Open Overheid publiceert regelmatig een blog waarin je de laatste stand van zaken over alle actiepunten uit het Actieplan Open Overheid leest. De actiehouders die verantwoordelijk zijn voor de actiepunten leveren deze informatie aan.

Actiepunt 1: Open Besluitvorming bij gemeenten en provincies

Actiehouder: Provincie Zuid-Holland en VNG. In samenwerking met: Open State Foundation (OSF) en overige provincies

Zes van de twaalf provincies doen mee en meer dan 145 gemeentes zijn aangesloten op OpenBesluitvorming.nl. Door de coronacrisis en de druk op lokale besluitvorming, is bij lokale overheden nog sterker duidelijk geworden wat het belang is van een goede digitale informatievoorziening. Daarom worden met meerdere provincies verkennende gesprekken gevoerd zodat ook zij hun weg vinden naar het platform.

Het uitgangspunt van VNG, de provincies en Open State Foundation blijft om Open Besluitvorming op het Platform Openbare Overheidsinformatie (PLOOI) aan te sluiten. Samen werken zij aan een lijst van minimale randvoorwaarden waar een eerste versie van de koppeling aan moet voldoen. De overdracht van het beheer naar het Kennis- en exploitatiecentrum Officiële Overheidspublicaties (KOOP) – de organisatie achter PLOOI – wordt hiermee verder geplaveid. Het is nog onduidelijk wanneer deze overdracht plaatsvindt. Hierover worden momenteel gesprekken gevoerd.

Actiepunt 2: Transparantie financiën decentrale politieke partijen

Actiehouder: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. In samenwerking met: diverse landelijke en lokale partijen

Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft de ontwikkeling van de module ‘transparantie financiën decentrale politieke partijen’ afgerond. De module is in januari 2020 gepubliceerd op de website van het Kennispunt Lokale Politieke Partijen.

Het actiepunt is hiermee afgerond.

Actiepunt 3: Pioniersnetwerk Open Overheid voor gemeenten

Actiehouder: Gemeente Schiedam. In samenwerking met: gemeenten Utrecht en het Leer- en Expertisepunt Open Overheid

De gemeente Schiedam werkt op dit moment aan een digitale bijeenkomst over Open Overheid voor gemeenten. Hierover volgt binnenkort meer informatie op open-overheid.nl. Wil je meer weten over dit actiepunt? Mail dan naar: m.kuitert@schiedam.nl.

Actiepunt 4: Open Parlement

Actiehouder: Tweede Kamer

De afgelopen periode is geïnvesteerd om het onderwerp digitale toegankelijkheid breder in de organisatie te laten landen. Er worden awareness-sessies gepland waarvoor met name betrokkenen zijn uitgenodigd die aan de bron staan van de parlementaire documenten. Op basis van het onderzoek naar het digitaal toegankelijk publiceren van de parlementaire documenten zijn activiteiten opgenomen in de I-strategie voor de komende jaren, zoals het publiceren van HTML naast de PDF vorm. Tevens is het onderwerp bestuurlijk geborgd, zodat integraal kan worden gestuurd op projecten.

Hiermee zijn ook de projecten geborgd die verder gaan dan alleen de parlementaire documenten, zoals websites en video’s van vergaderingen.

Actiepunt 5: Open Wob

Actiehouder: Provincie Noord-Holland. In samenwerking met: Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en Open State Foundation (OSF)

Open Wob heeft de resultaten uit het eerste plan van aanpak en de vooropgezette doelstellingen voor een groot deel behaald. De standaard is vastgesteld en de handreiking en het evaluatierapport zijn geschreven. Als laatste puntjes op i zijn daar nog het informatiemodel – dat als basis dient voor een technische koppeling – en de bijbehorende API met externe partijen om hergebruik te stimuleren.

Daarnaast legden we contact met de proeftuinen van de VNG, waarin Open Wob als een van de pilots wordt meegenomen bij de aansluiting met het platform PLOOI. Het derde actieplan is weliswaar ten einde, maar de werkgroep wil toch graag doorgaan om deze laatste resultaten te behalen. Pas dan ziet de werkgroep de basisdoelstelling – namelijk: de standaard gebruiken om het herbruikbaar openstellen van Wob-informatie te stimuleren – als geslaagd. We onderzoeken nu op welke wijze we middelen vrij kunnen maken om deze tweede fase te realiseren.

Actiepunt 6: Open Algoritmen

Actiehouder: Rijkswaterstaat & VNG

Op dit moment zijn er geen vorderingen te melden. We plaatsen daarom nogmaals de update van november 2019.

Het actiepunt Open Algoritmen organiseert op 18 september een Meet-up voor overheidsdeelnemers. Het onderwerp vraagt om een gesprek ten behoeve van meer maatschappelijke inbedding. Het vertrouwd raken met de werking en het effect van het werken met algoritmen staat op de agenda. Stuur een e-mail naar maike.popma@vng.nl voor meer informatie.

Actiepunt 7: Project ‘Dilemmalogica’

Actiehouder: Voorlichtingsraad en Ministerie van Algemene Zaken

Dilemmalogica staat voor actieve openbaarheid over kwesties die zich als dilemma of ronduit ingewikkeld voordoen. In de afgelopen periode is de aanpak bij diverse departementen en gemeenten toegepast. Qua thema’s vroegen vooral de pers- en publieksvoorlichting over het coronavirus en de Omgevingswet aandacht.

Voorts is aandacht besteed aan de overdracht van kennis over de toepassing aan communicatiemedewerkers en beleidsmakers, daartoe is onder meer een train-the-trainer opgezet, zijn workshops gehouden en is een leidraad opgesteld. In voorbereiding is een pool van collega’s die dilemmalogica als ‘way of thinking’ verder kunnen brengen. Bestuurders en medewerkers die aan de slag gaan met dilemmalogica melden vooral toegevoegde waarde te zien in eerder oog hebben voor zorgen en verlangens, actief contact te maken over wat bij omstreden opgaven scheidt en bindt, en in dat contact passende perspectieven te vinden. Een voorgenomen studiedag over de toegevoegde waarde(n) van dilemmalogica is doorgeschoven naar voorjaar 2021. Zie ook www.communicatierijk.nl/vakkennis/dilemmalogica.

Actiepunt 8: Pilot ‘Open by Design’

Actiehouder: Programma ‘Rijk aan informatie’. In samenwerking met: Instituut Maatschappelijke Innovatie (IMI)

In juni 2020 is de gewijzigde versie van de Wet open overheid (Woo) ingediend bij de Tweede Kamer. Deze wet bevat nieuwe verplichtingen op het gebied van actieve openbaarheid. Verschillende departementen zijn al aan de slag gegaan met pilots op uiteenlopende terreinen. RDDI heeft een achttal pilots beschreven en daaruit eerste lessen getrokken. Het gaat om de volgende pilots:

• Covid-19 (VWS)
• WABO-adviezen (Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, OCW)
• Dashboard gasbevingen Groningen (EZK)
• Positieflijst dierhouderij (LNV)
• Aantrekken internationale bedrijven, NFIA (EZK)
• Data en governance stikstof (LNV)
• Vergunningen dierproeven, CCD (LNV)
• Schriftelijke oordelen in klachtprocedures (VWS)

Bekijk het rapport met de lessen uit de pilots.

Leestip:
In het kader van de coronacrisis schreef Guido Enthoven, actiehouder namens het Instituut Maatschappelijke Innovatie, een betoog over Open-by-Design-principes, om later gemakkelijker te kunnen voldoen aan Wob-verzoeken. Lees hier het volledige betoog van Guido Enthoven.

Actiepunt 9: Toetreding tot het Extractive Industries Transparency Initiative (EITI)

Actiehouder: Ministerie van Buitenlandse Zaken (BuZa). In samenwerking met: Ministerie van Economische zaken en klimaat (EZK)

De implementatie van EITI verloopt voorspoedig in Nederland. Nu het eerste transparantierapport over de delfstoffensector is gepubliceerd, kun je stellen dat de standaard is geïmplementeerd.

Actiepunt 10: Open Aanbesteden (pilot OCDS)

Actiehouder: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Het project Open Aanbesteden is afgerond. In vervolg hierop wordt een nieuw project opgestart: Contract Register in the Netherlands. Dit project is aangemeld voor het nieuwe Actieplan Open Overheid.

De belangrijkste resultaten na mei 2020 zijn dat de Europese Unie een subsidie heeft toegekend voor het nieuwe project en dat er een internationaal Webinar is geweest over openbare inkoopdata in relatie tot de genomen maatregelen voor COVID-19.

Het project Contract Register in the Netherlands, beoogt een platform te maken waarop alle openbare informatie over de Rijksinkoop is te vinden. En waarbij burgers, bedrijven en belangenorganisatie actief worden gestimuleerd om de dialoog over deze inkoopinformatie met het Rijk aan te gaan. Op deze manier levert het project een bijdrage aan het draagvlak van de democratie.

Om het platform te maken ondernemen we drie acties:

• Onderzoek naar de behoeftes van de burgers, bedrijven en belangenorganisatie. Dit onderzoek bestaat uit interviews met stakeholders, bijeenkomsten en het opstellen van een onderzoeksrapport.
• Nagaan aan welke specificaties het platform moet voldoen, met als uitgangspunten dat de informatie toegankelijk is en communicatie tussen het Rijk en de gebruikers faciliteert.
• Het bouwen van het platform en de promotie daarvan.

Over het webinar
Aan het webinar namen vertegenwoordigers van 15 landen deel, met gemiddeld 55 deelnemers per sessie. Daarbij is veel informatie uitgewisseld over het publiceren van overheidsdata over overheidsinkoop door de diverse landen. Een aantal landen heeft data openbaar gemaakt over de inkoop in relatie tot COVID-19 en de extra wettelijke maatregelen die daarbij zijn getroffen. Bijvoorbeeld over het verminderen van de administratieve lasten en het wettelijk bepalen van maximale winstpercentages voor bedrijven. Een belangrijke uitkomst van het webinar is dat landen met een min of meer centralistische inkoop een duidelijk voordeel hebben bij de inkoop gerelateerd aan COVID-19, ten opzichte van landen die de inkoop grotendeels decentraal organiseren.

Meer weten? Neem dan contact op met Peter.Specker@minbzk.nl.

Actiepunt 11: Lokale Digitale Democratie

Actiehouder: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. In samenwerking met: Partners ‘Democratie in Actie’ programma

Op dit moment zijn er geen vorderingen te melden. We plaatsen daarom nogmaals de update van mei 2020.

De uitbraak van het coronavirus brengt ook grote uitdagingen met zich mee voor het functioneren van decentrale overheden (provincies, gemeenten en waterschappen). Het is van groot belang dat ondanks de beperkende maatregelen het openbaar bestuur zijn democratische verantwoordelijkheid neemt. Echter, de maatregelen tegen het virus kunnen ertoe leiden dat de mogelijkheden voor volksvertegenwoordigers en bestuurders om fysiek bijeen te komen, beperkter zijn. Het is van belang oog te hebben voor de wettelijke kaders en begrip te hebben voor de zorgen die onder volksvertegenwoordigers en bestuurders leven over de risico’s die een fysieke vergadering op dit moment met zich meebrengt.

Daarom heeft de minister van BZK, gesteund door de beroeps- en belangenverenigingen in de lokale democratie, het initiatief genomen om voor deze uitzonderlijke situatie een tijdelijke wettelijke voorziening te treffen, een spoedwet, die digitale besluitvorming mogelijk maakt. Deze tijdelijke wet, die vooralsnog tot 1 september 2020 geldt, maakt het onder meer mogelijk dat Provinciale Staten, de gemeenteraad, de eilandsraad en het algemeen bestuur van het waterschap, in een digitale omgeving kan vergaderen en rechtsgeldige digitale besluiten kan nemen. Hierdoor kan het openbaar bestuur juist in deze tijd de besluiten nemen die zij in het belang acht van alle inwoners.

Vanuit het samenwerkingsprogramma Democratie in Actie werken het Ministerie van BZK, de VNG, de Vereniging van Griffiers en alle andere beroeps- en belangenverenigingen nauw samen om provincies, gemeenten, waterschappen en de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba waar mogelijk te ondersteunen bij de implementatie en uitvoering van de tijdelijke wet. Verschillende praktische handreikingen, Q&A’s en videos over de tijdelijke wet en digitaal beraadslagen en besluiten zijn te vinden op de website www.lokale-democratie.nl/coronavirus. De aandacht richt zich ook op ondersteuning op het terrein van digitale inspraak en participatie in coronatijden, zodat democratische besluitvorming doorgang kan vinden.