Expertisepunt Open Overheid
Geplaatst op 18 feb 2016
Door
Lees verder

Open Raadsinformatie
3 over democratie (deel 4)

Het belang van Open Raadsinformatie is het centrale thema in deze vierde blog van een tiendelige serie over Open Overheid en democratie. Aan het woord komen Merel Heijke, Martijn Kool en Hans Alberse. Merel is consultant inzicht en sturingsadvies bij KING, Kwaliteitsinstituut Nederlandse gemeenten en sterk betrokken bij Democratic Challenge. Martijn is directeur van het Centrum voor Budgetmonitoring en Burgerparticipatie en oud-partijvoorzitter van een lokale afdeling van een politieke partij. Hans is oud-raadslid, oud-wethouder in de gemeente Rheden en oud-burgemeester binnen de gemeente Lingewaal en Oude-IJsselstreek; ooit begonnen als vrijwilliger in een wijkcentrum en sinds vorig jaar als zelfstandige werkzaam als adviseur Vernieuwing Democratie.

Van links naar rechts: Merel Heijke, Martijn Kool, Hans Alberse

Iedere blog in deze serie start met een citaat uit een eerder gehouden interview over Open Overheid. Dit keer is dat een citaat van Pascale Georgopoulou, griffier van de gemeente Amstelveen: “Als wij aan de ‘voorkant’ informatie als Open Data beschikbaar stellen zou het mogelijk zijn dat bijvoorbeeld het stemgedrag per lid in de raad zichtbaar is, als iemand dat relevant vindt. Deze informatie staat nu ‘verstopt’ in de notulen, maar kan eruit worden gefilterd en in één mooi overzicht samengebracht. Voor politieke partijen is dat interessant om te zien: welke andere partijen stemden het vaakst mee met mijn voorstel? Maar ook voor inwoners is dit interessant, want dan is makkelijker controleerbaar of het stemgedrag klopt met de verkiezingsbeloften.”

Merel, Hans en Martijn, hoe belangrijk vinden jullie Open Raadsinformatie voor vernieuwende vormen van democratie?
Merel Heijke: Ik vind het een charmant idee dat uitgevoerd moet worden, en ik denk dat het tegelijkertijd een klein stapje is in het totale vernieuwingsproces. Het is één instrument en het is eenzijdig: van de gemeenteraad naar de buitenwereld. Ik zou het interessant vinden als het ook andersom kan, dus Big Data van de buitenwereld naar de gemeenteraad. Dat zou er voor kunnen zorgen dat gemeenteraadsleden weten op welke woorden binnen hun gemeente veel gegoogled wordt zodat ze daarop kunnen inspelen in plaats van de zoveelste enquête naar inwoners te versturen.

“Als de samenleving eigen toepassingen gaat verzinnen dan wordt het helemaal spannend.” – Martijn Kool

 

Hans Alberse: Niet zo heel erg belangrijk, maar het kan een begin zijn. Ik heb nog nooit meegemaakt dat mensen buiten de politiek het écht interessant vinden wie wat gestemd heeft in de gemeenteraad. Wat mensen volgens mij wel interessant vinden is als er een andere agendering plaatsvindt: bij grote onderwerpen zelf als inwoner kunnen meespreken en invloed uitoefenen. Als gemeente en gemeenschap werkelijk in overleg treden dan ontstaat niet alleen een besluit, maar ook veel meer gezamenlijkheid, een antwoord op de vraag hoe we dit samen gaan fiksen.

Martijn Kool: Ik zie Open Raadsinformatie als voorwaardelijk voor vernieuwende vormen van democratie, maar ook als zeer bruikbaar voor de politici zelf. Politici worden zo scherp gehouden dat zij alles wat zij in de politieke arena doen zichtbaar is en dat zij zich daarover moeten kunnen verantwoorden. En als de samenleving dan opeens eigen toepassingen gaat verzinnen, nog buiten die verantwoording om, dan wordt het helemaal spannend.

Merel Heijke: Bij Democratic Challenge kregen we verschillende interessante inzendingen. Bij één ervan voeren inwoners parallel aan een raadsvergadering een debat op internet over één onderwerp, op een zodanige manier dat beide debatten elkaar kunnen voeden. Delen van informatie vind ik dan vanzelfsprekend. De interactie het tweerichtingsverkeer vind ik dan een interessante toevoeging.

Tot slot een reactie van degene met wiens citaat wij deze blog startten: Pascale, wat wil jij aan bovenstaande reacties nog toevoegen?
Pascale Georgopoulou: In de Gemeentewet staat dat de agenda en de vergaderstukken van de gemeenteraad “ter openbare kennis” moeten worden gebracht. Vroeger deden wij dat door de agenda met punaises op het mededelingenbord te prikken, toen door te publiceren in de lokale krant en later op de website van de gemeente. De digitale techniek geeft ons tegenwoordig veel meer mogelijkheden. Tegelijkertijd is er een enorme informatieoverload. De opgave is dus om te doen wat wij vanuit democratische oogpunt moeten, namelijk “ter openbare kennis” brengen, maar op een manier die modern is, klantvriendelijk en open. Geen nep-openbaarheid, maar echt toegankelijke en doorzoekbare informatievoorziening. Open Raadsinformatie is dus een basisvoorziening, technisch nog best een puzzel, maar inderdaad een klein stapje.

“Ik heb nog nooit meegemaakt dat mensen buiten de politiek het écht interessant vinden wie wat gestemd heeft in de gemeenteraad.” – Hans Alberse

 

Pascale Georgopoulou: Open Raadsinformatie zie ik als een bak met legosteentjes. Je kunt er zelf iets mee bouwen afhankelijk van je vragen, belangstelling of nieuwsgierigheid. Stemgedrag van partijen kan voor inwoners interessant zijn als ze in het stemhokje een keuze moeten maken, maar misschien vinden ondernemers het interessant om te weten wat het vestigingsklimaat is en wat de gemeente doet voor nieuwe ondernemers. En wat dacht je van de pers. Journalisten vinden weer andere informatie relevant. Er zijn toepassingen, zoals Martijn Kool aangeeft, die wij niet kunnen verzinnen. Maar wij moeten zorgen dat de legoblokjes er zijn en kunnen worden gebruikt.

“Delen van informatie vind ik dan vanzelfsprekend. De interactie het tweerichtingsverkeer vind ik dan een interessante toevoeging.” – Merel Heijke

 

Pascale Geogopoulou: Het is een mooie gedachte van Merel Heijke, het moet van twee kanten komen. Dus beschikbare data/informatie vanuit de gemeenteraad voor de samenleving, maar ook data/informatie vanuit de samenleving voor de gemeenteraad. Het is ontzettend belangrijk dat raadsleden ondanks agendadruk, procedures en politieke afspraken, stevig verbonden blijven met de samenleving die ze vertegenwoordigen. Informatie is de basis voor verbinding. En, zoals Hans Alberse stelt, het gaat om betrokkenheid en dialoog tussen gemeente en gemeenschap rond belangrijke onderwerpen. Informatie is ook de basis om tot agendering te komen. Als gemeente en gemeenschap in overleg treden, dan ontstaat er niet alleen een besluit, maar ook gezamenlijkheid. Als je het zo bekijkt dan is Open Raadsinformatie een brug tussen binnen en buiten.

 


Geplaatst op 24 apr 2015
Door
Lees verder

Open Raadsinformatie

Open Raadsinformatie

Geplaatst op 24 april 2015

Het zingt rond in gemeenteland: griffiers gaan voor een transparante, toegankelijke gemeente. Een ‘Glazen Gemeente’. Zij maken daarom werk van Open Raadsinformatie. Open Raadsinformatie maakt het mogelijk de informatiepositie van de raadsleden én de burgers te versterken. De verbinding met de samenleving staat daarbij voorop, open data wordt ingezet om dit te ondersteunen. Waar staat Open Raadsinformatie precies voor? En hoe staat het ermee? Open Raadsinformatie in 11 vragen.

 

Open Raadsinformatie, wat is dat?

Open Raadsinformatie staat voor het vergroten van transparantie binnen de lokale democratie, door het beschikbaar stellen van raadsinformatie als Open Data.

 

Hoe staat het er op dit moment voor?

Verschillende gemeenten zijn gestart met Open Raadsinformatie pilots. Op donderdag 16 april vond de kickoff bijeenkomst van de Open Raadsinformatie pilots plaats. In dit traject gaan vijf gemeenten aan de slag om raadsinformatie als open data aan te bieden. Vijf griffiers van de gemeenten Westland, Amstelveen, Heerde, Den Helder en Oude IJsselstreek zijn koploper bij deze pilot in samenwerking met VNG, KING, het Nationaal Archief, de Open State Foundation en het ministerie van Binnenlandse Zaken. Naast deze vijf gemeenten heeft Utrecht aangegeven ook aan te zullen haken bij deze pilot. Er wordt dus gestart met zes gemeenten. Het team Open Overheid van het ministerie van Binnenlandse Zaken is opdrachtgever aan de Open State Foundation voor het pilottraject om het beschikbaar stellen van Open Data te realiseren.

 

Wat is het doel van de pilots?

Het doel is om alle raadsinformatie, welke nu ongestructureerd openbaar is, op een uniforme en geïntegreerde manier als Open Data beschikbaar te stellen. Hierdoor kunnen raadsleden, inwoners en (lokale) journalisten de besluitvorming van de raad gerichter volgen en waar nodig invloed uitoefenen. Ook kunnen er met behulp van Open Data innovatieve toepassingen ontstaan, zoals visualisaties, websites en apps. Het geeft raadsleden nieuwe tools in handen om hun volksvertegenwoordigende en controlerende taak beter uit te voeren. Dit zal de interactie tussen de raad en inwoners versterken. Ook geeft het (lokale) journalisten nieuwe mogelijkheden voor analyses en datavisualisaties.

 

Waarom is dat belangrijk?

Het beschikbaar stellen van raadsinformatie als Open Data is om verschillende redenen belangrijk:

  1. Door het beschikbaar stellen van open raadsinformatie als Open Data, versterkt de griffier de informatiepositie van raadsleden, inwoners en journalisten. Hierdoor wordt de relatie tussen deze groepen versterkt.
  2. Een transparante overheid draagt bij aan het vertrouwen tussen burgers en overheidsdiensten en versterkt de democratie. Het is een ingeslagen weg die onomkeerbaar is. Op verschillende manieren wordt er invulling gegeven aan Open Overheid, bijvoorbeeld in de vorm van Openspending en Open Data. Er waren nog geen concrete initiatieven op het gebied van raadsinformatie. Door aan te sluiten bij de pilot, sluiten de gemeenten zich aan bij een ingezette beweging op het gebied van informatisering en transparante overheid.
  3. De samenleving verandert. Sociale media zijn niet meer weg te denken en groepen burgers zijn op zoek naar nieuwe vormen van democratie. Het is de opgave aan de overheid om aansluiting te blijven vinden bij deze veranderende samenleving. Open Raadsinformatie sluit aan bij deze ontwikkelingen en maakt Open Verantwoording mogelijk.

 

Maar raadsinformatie is toch al lang openbaar, wat is dan het probleem?

De raadsinformatie die nu aan burgers en raadsleden ter beschikking staat, is ongestructureerd. Dat wil zeggen dat de informatie bijvoorbeeld als pdf-bestand beschikbaar wordt gesteld. Ongestructureerde informatie voldoet niet aan de kenmerken van Open Data en kan daardoor niet goed voor andere toepassingen hergebruikt worden. Gericht zoeken naar informatie, of het vergelijken van informatie over hetzelfde onderwerp bij verschillende gemeenten, is bij de huidige vorm, de pdf-bestanden, bijvoorbeeld niet mogelijk. Met behulp van Open Data kan dit wel. Het stemgedrag in de gemeenteraad en provinciale state is bijvoorbeeld momenteel online praktisch onvindbaar. Ook andere democratische basisinformatie zoals besluiten, notulen en moties zijn niet eenvoudig te vinden. Dit blijkt onder meer uit eerder onderzoek van de Open State Foundation. Als je het stemgedrag nu wilt bekijken en vergelijken, moet je verschillende besluitenlijsten downloaden en gegevens optellen om tot een overzicht te komen. Je moet, kortom, veel handelingen verrichten om inzicht te kunnen krijgen. Met behulp van Open Data wordt dit een stuk eenvoudiger.


Wat kunnen we vervolgens met raadsinformatie als deze als Open Data beschikbaar is?  

Het potentieel van Open Raadsinformatie is groot. De eerder genoemde visualisaties, websites en apps die de informatie positie van de raad en van inwoners kunnen verbeter. De kansen om de interactie tussen de raad en inwoners te versterken en nieuwe mogelijkheden voor (lokale) journalisten. Maar ook als we kijken naar onderlinge samenhang biedt Open Raadsinformatie tal van mogelijkheden. Een voorbeeld: stel ik ben een inwoner van een gemeente en naast mijn huis wil de gemeente een nieuwe sporthal bouwen en ik wil daar meer van weten. Het zou in dat geval prettig zijn als daar gemakkelijk een dossier van te vinden zou zijn, waar ik kan zien welke stukken met het onderwerp te maken hebben en dan het liefst in chronologische volgorde. Zo kan ik als inwoner gemakkelijk achterhalen in welke fase van het besluitvormingsproces de sporthal zich bevindt. Deze onderlinge samenhang maakt niet alleen de gemeente transparanter voor haar inwoners, maar ook voor de raadsleden zelf. Onderlinge samenhang verbetert de informatiepositie van de raadsleden, en maakt het ook nog eens mogelijk de eigen situatie met die van andere gemeenten te vergelijken. Misschien heeft de buurgemeente namelijk wel een innovatieve aanpak van een politiek probleem.

 

Wat zal er concreet uit de pilot komen?

De eerste fase van de pilot die nu van start gegaan is, levert concreet de volgende resultaten op:

  1. Het eindresultaat is dat alle ongestructureerde openbare raadsinformatie die voor de pilot wordt aangeleverd, op een uniforme en integrale manier als Open Data beschikbaar komt;
  2. Het levert een metamodel op waardoor de informatie gestructureerd uitgelezen kan worden uit de verschillende raadsystemen en op een eenduidige manier als Open Data gepresenteerd kan worden;
  3. Er zal één visualisatie worden gemaakt van een veelvoorkomende Open Data set bij de deelnemende gemeenten.

Met deze eerste fase wordt het fundament gelegd voor de volgende fase, waarin de resultaten verduurzaamd worden, er verdere landelijke uitrol naar andere gemeenten, provincies en waterschappen plaatsvindt en apps, visualisaties en andere toepassingen worden gemaakt.

 

 Als ik als gemeente, provincie of waterschap mee wil doen, kan dat dan?

Het einddoel is dat alle wetten, besluiten, verordeningen, agenda’s, verslagen en andere openbare stukken van de Nederlandse bestuursorganen, ofwel democratische basisinformatie, als Open Data beschikbaar komt. Als je enthousiast bent en je hiervoor wilt inzetten, is dat dan ook zeer welkom. Op dit moment zijn alle plaatsen voor de eerste fase van dit pilottraject opgevuld. Je kunt uiteraard al wel je interesse kenbaar maken, zodat je in een volgende ronde deel kunt nemen. Neem hiervoor contact op met Kees Duijvelaar van de VNG.


Welke kaders bieden steun voor deze pilot?
  1. Visiedocument Open Overheid met bijbehorend Actieplan Open Overheid 2014-2015 van het ministerie van Binnenlandse Zaken
  2. Rapport “Gij zult openbaar maken”  van de Raad voor het openbaar bestuur, september 2012
  3. Agenda Lokale Democratie, ministerie van Binnenlandse Zaken, januari 2015

 

Wat is Open Data eigenlijk precies?

Onder Open Data wordt data verstaan die openbaar is, vrij is van auteursrecht of andere rechten van derden, bij voorkeur voldoet aan ‘open standaarden’ (geen barrières voor het gebruik door ICT-gebruikers of door ICT-aanbieders) en bij voorkeur computer-leesbaar, zodat zoekmachines informatie in documenten kunnen vinden. Bij Open Data van de overheid zijn de data bekostigd uit publieke middelen, beschikbaar gesteld voor de uitvoering van een publieke taak. Dit is een vrij feitelijke omschrijving. Als je meer wilt lezen over Open Data en wat er mogelijk mee is, dan is ‘Over Open Data’ van de Open State Foundation een aanrader. Een handzaam boekje over het hoe en waarom van Open Data, inclusief een verklarende begrippenlijst en een batenboom. Het boekje is vooral bedoeld als introductie voor medewerkers van publieke organisaties die meer willen weten over Open Data.


Als ik meer wil weten over Open Raadsinformatie, waar kan ik dan terecht?

Tijdens het Doe Open! Festival op 18 mei in Pakhuis de Zwijger wordt om 20.00 uur tijdens het Open Raadscafé een workshop Open Raadsinformatie gegeven door de Open State Foundation, het ministerie van Binnenlandse Zaken en het Expertisepunt Open Overheid. Het doel is om bekendheid te geven aan de pilot en om in een creatieve, interactieve sessie tot ideeën te komen over wat er mogelijk is wanneer raadsinformatie als Open Data beschikbaar is. Welke vragen kun je daardoor beantwoorden en welke toepassingen kun je daarmee maken? Doe mee en denk mee op 18 mei! Lees meer over het Doe Open! Festival en meld je aan.

Voor meer informatie over de pilots kun je terecht bij Nicole Zwart van het ministerie van Binnenlandse Zaken of Tom Kunzler van de Open State Foundation en bij Kees Duijvelaar, dossierhouder vanuit de VNG.

 

Deze tekst is tot stand gekomen dankzij bijdragen van Tom Kunzler (Open State Foundation) en Mieke Kars (ministerie van Binnenlandse Zaken)