Vraag en antwoord lancering Actieplan Open Overheid

Op 16 februari lanceerde het ministerie van Binnenlandse Zaken & Koninkrijksrelaties het Actieplan Open Overheid 2020-2022. Tijdens de lancering konden deelnemers vragen stellen in de chat. Omdat we niet alle vragen tijdens de online bijeenkomst konden beantwoorden volgt hieronder een vraag en antwoord (Q&A) over de vragen uit de chat. Ook lees je onderaan enkele tips die binnenkwamen in de chat.  

Onderstaande Q&A gaat over vragen met betrekking tot het Actieplan Open Overheid. De Q&A kwam – net als het actieplan – in co-creatie tot stand. De vragen zijn beantwoord door deelnemers en sprekers van de lancering, actiehouders en het Leer- en Expertisepunt Open Overheid. 

Vragen en antwoorden:

Vraag
Waarom is de lancering voor het Actieplan Open Overheid 2020-2022 pas in 2021?

Antwoord
De lancering is in februari 2021 omdat het Open Government Partnership de deadline van het Actieplan Open Overheid in verband met COVID-19 naar eind december 2020 heeft verschoven.

Vraag
Welke lastige verschillen zijn er met andere landen in het kader van Open Overheid? En hoe kan hier uniformiteit aan worden gegeven?

Antwoord
Door Paul Maassen van het Open Government Partnership:
Er zijn absoluut verschillen tussen landen en regio’s. Hoeveel ruimte, noodzaak en animo er voor open overheid is hangt af van heel veel factoren. Politieke wil en bijvoorbeeld regeringsvorm. Kracht van civil society. Hoeveel basisvoorwaarden al zijn ingevuld (bijvoorbeeld wetgeving en beleid rond financiële transparantie of toegang tot informatie). De kracht en bereidheid van de bureaucratie. Maar ook, welke problemen wil en moet je aanpakken. Met al deze verschillende ingrediënten ziet het ideale recept er per land anders uit. Tegelijkertijd weten we dat veel landen met vergelijkbare problemen worstelen en dat er thema’s zijn die per definitie grensoverschrijdend zijn. Dan is leren van elkaar en samenwerken heel slim. Veel landen worstelen bijvoorbeeld nu met dalend vertrouwen in de overheid, of toezicht op sociale media, of grensoverschrijdende corruptie en illegale geldstromen, of hoe burgers slim te betrekken bij beleid. Vanuit OGP willen we landen niet opleggen wat ze moeten doen, maar we willen wel faciliteren dat moeilijke problemen samen opgelost worden en dat het wiel niet steeds opnieuw moet worden uitgevonden. En we stimuleren ook een gezonde competitie tussen landen om meer en beter te willen doen.

Vraag
Co-creatie en democratie zijn zeker belangrijk, maar de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK) en Wet open overheid (Woo) gaan toch vooral om het delen van informatie en daar transparant in zijn?

Antwoord
Door Paul Maassen van het Open Government Partnership:
Dat klopt. Transparantie kan je zien als een eerste stap. Je begint met transparantie en probeert als overheid zo proactief mogelijk te zijn hierin. Daarmee kan je uiteindelijk rekenschap geven en verantwoording afleggen.

Vraag
Hoe wordt bepaald aan welke open informatie behoefte is in de samenleving en hoe wordt gemeten of de samenleving tevreden is?

Antwoord
Door een van de deelnemers van de lancering van het Actieplan Open Overheid:
Vervlechten van co-creatie en implementatie werkt goed: samen stapsgewijs veranderen. Co-creatie, met alle stakeholders, geeft duidelijk zicht op waar de vraag naar transparantie zit.

Door het Leer- en Expertisepunt Open Overheid:
Met de komst van het nieuwe actieplan hebben we via de consultatieronde geïnventariseerd waar behoefte aan is. Gedurende de looptijd van het Actieplan Open Overheid zullen we de groep die hieraan heeft deelgenomen vragen om hun bevindingen.

Vraag
Gaat Open Justice ook over rechtspraak?

Antwoord
Door Serv Wiemers van Open State Foundation:
Het actiepunt dat onder Open Justice (Open Recht) valt is voorlopig vooral gericht op klachten. Daarbij gaat het om klachten die bij de nationale en lokale ombudsman binnenkomen. Als je alle klachten bij elkaar legt kun je patronen herkennen in de klachten en de beantwoording. Pijnpunten worden zo duidelijk. Op dit moment dus alleen klachten, maar wat Open State Foundation betreft valt er op de rest van rechtspraak ook veel te doen op het gebied van transparantie.

Vraag
Welk begrip van algoritme hanteren we?

Antwoord
Naar aanleiding van een vraag over algoritmen ontstond een levendige discussie over dit onderwerp in de chat. Enkele reacties waren:

• In de algoritmeregister-discussie wordt algoritme vrij breed gebruikt: ook modellen en data science scripts worden eronder geschaard;
• De vraag zou niet moeten zijn “is het een algoritme” maar “willen we er zicht op?”

Het actiepunt Open Algoritmen gaat over hoe overheden verantwoord met algoritmen om kunnen gaan.

Vraag
Bij de val van het kabinet kondigde Mark Rutte aan dat persoonlijke beleidsopvattingen van ambtenaren niet langer als uitzonderingsgrond van de Wob zullen gelden. Hoe verhoudt zich dat tot het actieplan?

Antwoord
Op het gebied van persoonlijke beleidsopvattingen is onlangs veel gebeurt. Hier lees je meer over in ons bericht op open-overheid.nl. In het actieplan staat het actiepunt ‘beleidsintimiteit’. Dit actiepunt richt zich op het onderzoeken van wat een goede balans is voor dit onderwerp. Bekijk het Actieplan Open Overheid voor meer informatie.

Vraag
Wat zijn de consequenties als een nieuw project niet open is?

Antwoord
Door de actiehouder van het actiepunt open source:
De vrijblijvendheid van open tenzij is wel een gegeven. Maar dat neemt niet weg dat er heel veel goede redenen zijn om het te moeten willen en daar ook stappen in te zetten. Laten we ervoor zorgen dat we die weg met elkaar inslaan.

Vraag
Veel initiatieven richten op overheden die zelf moeten verzinnen hoe ze de transitie moeten/kunnen maken naar open. Zijn er ideeën over hoe er een innovatieklimaat kan ontstaan waarin bedrijven kunnen helpen bij de transitie naar een meer open overheid?

Antwoord
Door Serv Wiemers van Open State Foundation:
Het is goed om als bedrijf, organisatie of inwoner na te denken over waar het nog niet open is en daar dan werk van te maken. Open State Foundation doet dit continu, aldus Serv Wiemers tijdens de lancering van het actieplan. “We zijn jaren geleden begonnen met waarismijnstemlokaal.nl. Er bleek nog geen website te zijn met informatie daarover. Dus zijn wij daarmee van start gegaan, in samenwerking met VNG en gemeenten. Het ministerie van BZK neemt de website nu over.”

Vraag
Hoe worden de verschillende actiepunten, gezien de overlap, in elkaar gehaakt?

Antwoord
Het Leer- en Expertisepunt Open Overheid zorgt voor verbinding tussen de actiehouders. Bijvoorbeeld door twee keer per jaar actiehoudersbijeenkomsten te organiseren. Hier kan kennisuitwisseling en kruisbestuiving plaatsvinden. En natuurlijk stimuleren we onderling contact tussen de actiehouders buiten de actiehoudersbijeenkomsten om.

Tips

Tijdens de lancering van het Actieplan Open Overheid kwamen ook nog enkele tips binnen voor overheden: 

1. Openheid over welke data verzameld wordt, van wie en waarom blijft van belang. De AVG heeft het hier bij het juiste eind door transparantie te eisen van wie en waarom persoonsgegevens worden verzameld. Overheden doen er goed aan om het proces achter de verwerking goed inzichtelijk te maken.  
2. Suggesties voor een andere term voor ‘beleidsintimiteit’:
   1. beleidsontwikkeling binnen de benodigde geborgen sfeer. 
   2. geborgen beleidsontwikkeling. 
3. Communiceer als overheid ook via open communicatiekanalen, niet alleen via facebook, twitter, etc. 

Heb je vragen of aanvullingen? Laat het ons weten!